Læknablaðið - 15.06.2006, Blaðsíða 40

UMRÆÐA & FRÉTTIR / AF SJÓNARHÓLI STJÓRNAR LÍ
Elínborg
Bárðardóttir
elinborgb@simnet. is
Höfundur er
formaður Félags íslenskra
heimilislækna og fulltrúi þess
í stjórn LÍ.
I pistlunum Af sjónarhóli
stjórnar birta stjórnarmenn
LI sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Öryggið á oddinn
Undirmönnun, aukið álag, þreyta og útbruni
starfsmanna, óviðunandi tæki og tól, ófullkomnar
merkingar lyfja, sparnaður í ræstingu og end-
urmenntun eru allt dæmi um starfsumhverfi
heilbrigðisstofnana sem getur liaft áhrif á öryggi
sjúklinga.
Pað er alls ekki nógu gott að sjúklingar kunni
að upplifa að þeim sé ekki sinnt nægilega vel
vegna manneklu eða yfirfullra deilda eða að atvik
eða óhöpp eigi sér endurtekið stað.
Framkvæmdastjórnir heilbrigðisstofnana verða
að vera ábyrgar og meðvitaðar um öryggismál,
setja verður gæðaviðmið og gera umhverfi heil-
brigðisstofnana sem öruggast fyrir sjúklinga og
starfsfólk. Öryggismál ættu stöðugt að vera í
umræðu og endurskoðun og eru auðvitað hluti af
gæðamálum og gæðaeftirliti.
í kjölfar umræðu um öryggismál á aðalfundi
Læknafélags íslands 2003 sem haldinn var að
Hólum í Hjaltadal var stofnuð nefnd á vegum LÍ
sem fjalla átti um öryggismál og koma með tillögur
til stjórnar. Nefnd undir forystu Jóns Snædal skilaði
á vordögum 2004 tillögum sem meðal annars fólu í
sér hugmyndir um að rannsaka þyrfti ástand mála
á íslandi og að slíkri rannsókn kæmu stofnanir sem
veita læknisþjónustu á Islandi sem og heilbrigð-
isyfirvöld sem væntanlega þyrftu að bregðast við
ábendingum sem slík rannsókn leiddi af sér. Einnig
kom fram að efla þyrfti atvikaskráningu, ekki bara
á opinberum heldur líka einkareknum stofnunum
og þá í þeim tilgangi að finna veiku hlekkina í
viðkomandi kerfi til að hægt sé að gera úrbætur.
Talað var um að til hugarfarsbreytingar þyrfti að
koma gagnvart óvæntum atvikum og leggja meiri
áherslu á veikleika kerfisins og minni áherslu
á að finna einstaka sökudólga í starfsmönnum.
Leggja þyrfti meiri áherslu á að kenna starfsfólki
í heilbrigðiskerfinu að takast á við aðstæður þegar
óvænt atvik komi upp, enda nánast óumflýjanlegt
að lenda á einhverjum tímapunkti í slíku.
Heilbrigðisstarfsfólk þarf að þekkja réttindi
sjúklinga til dæmis hvað varðar sjúklingatrygging-
ar og kunna að leiðbeina sjúkingum í þeim málum.
Því miður er þak á sjúklingatryggingu það lágt að
sjúklingur getur neyðst til að leita til dómstóla til
að fá skaða sinn bættann að fullu. Úrvinnsla alvar-
legri atvika fer því iðulega fram fyrir dómstólum
þar sem niðurstaðan er annaðhvort að viðkom-
andi heilbrigðisstarfsmaður hafi gert mistök eða
ekki. Ef sjúklingur er ekki svo „heppinn“ að heil-
brigðisstarfsmaður hefur gert mistök þarf hann að
bera skaðann sjálfur. Nánari úrvinnsla á því hvað
misfórst í kerfinu er því látin liggja milli hluta og
lærdómsferlið verður lítið varðandi það hvernig
forðast skal aðstæður sem leiddu til atviksins.
Starfsfólk þarf einnig að vera meðvitað um eigin
líðan eða kollega þegar óvænt atvik eða óhöpp
eiga sér stað. Við vitum að starfsmenn sem þátt
eiga í slíkum málum geta farið í gegnum ákveð-
inn „akút fasa“ þar sem búast má við tilfinningum
eins og depurð, særindum, reiði, sektarkennd og
skömm. Það getur dugað að tala við kollega til að
gera sér grein fyrir hvað gerðist, sættast og gera
það sem til er ætlast. Kollegar á vinnustað hafa oft-
ast virkað sem stuðningshópur læknis sem lendir í
óhappi, hlusta, skilja og styðja. Þetta er þó örugg-
lega ekki algilt og læknar geta upplifað einangrun
frá kollegum. Formaður og framkvæmdastjóri LI
veita gjarnan aðstoð og einnig er til stuðningshóp-
ur LÍ. Sum sérgreinafélög eins og Félag íslenskra
heimilislækna eru með stuðningshóp sem hægt
er að kalla til. Heilbrigðistofnanir ættu einnig að
hafa farveg í þessum málum en góð samskipti
skipta meginmáli þegar upp koma óvænt atvik eða
óhöpp. Það er vilað að sjúklingar kvarta til land-
læknis, eru ósáttir, og höfða oftar mál á hendur
lækni eða sjúkrastofnun ef þeim finnst að ekki
hafi verið komið fram við þá af heiðarleika og
virðingu. Með vakandi umræðu og því að aðstoða
stofnanir og starfsfólk að taka sem réttast og best
á óvæntum atvikum má líklega bæta líðan bæði
sjúklinga og heilbrigðisstarfsfólks.
Einn lítill angi af þessari umræðu um öryggi og
gæði varðar þjálfun lækna og í því sambandi lang-
ar mig að vekja sérstaka athygli á þjálfun lækna á
bráðatilvikum en heimilislæknar og bráðalæknar
hafa rætt þau mál í sameiningu og hafa áhuga á
að bæta. Það er auðvitað skylda sérhvers læknis
að viðhalda menntun sinni á sem bestan hátt en
þjálfun í bráðatilvikum er samt annars eðlis en
að viðhalda þekkingu og þjálfun til dæmis í heim-
ilislækningum í þéttbýli, gigtlækningum eða bækl-
unarlækningum. Ræddar hafa verið hugmyndir
um að koma þurfi á bráðaþjálfun fyrir lækna sem
væri þó mismikil eftir starfsvettvangi og gæti farið
fram á eins til tveggja ára fresti hjá þeim sem helst
lenda í bráðatilvikum en sjaldnar hjá öðrum lækn-
um. Slík bráðaþjálfun ætti að vera hluti af skyldum
lækna og vera í samvinnu við framkvæmdastjórn
viðkomandi stofnunar og gerð að nauðsynlegum
og reglulegum hluta vinnunnar.
Að lokum langar mig að vekja athygli á
umræðu innan LI um nauðsyn þess að skapa
lagaramma um öryggismál sem miðar að því að
468 Læknablaðið 2006/92