Læknablaðið - 15.06.2006, Blaðsíða 52

UMRÆÐA & FRÉTTIR / SKÝRSLA UM MANNAFLSÞÖRF í HEILBRIGÐISKERFINU
Kynjaskipting lækna á aldrinum 26 til 39 ára
Baumol veikin er krónísk
Þær segja að eitt mikilvægasta atriðið sem gera
þurfi grein fyrir þegar spáð er fyrir um þörf á
vinnuafli í heilbrigðisgreinum sé „Baumol veikin
eða áhrifin“ sem er viðurkennt hagfræðihugtak og
því liggur beint við að biðja þær að útskýra það.
„Þetta er kennt við William Baumol sem
fyrir rúmum 30 árum sá að framleiðniaukn-
ing í þjónustugreinum væri almennt minni en í
framleiðslugreinum og í sumum tilfellum engin.
Þjónusta, sem að stærstum hlula byggist á notk-
un vinnuafls, hefur almennt minni möguleika
til framleiðniaukningar. Þrátt fyrir gríðarlegar
framfarir í hátækni á sviði læknisfræði hefur sú
tækni í rauninni ekki leyst vinnuafl af hólmi líkt og
tæknivæðing í framleiðslugreinum gerir yfirleitt.
Þetta á sérstaklega við í greinum sem snúa að
þjónustu og listum þannig að í dag þarf jafnmarga
lækna, hjúkrunarfræðinga, kennara og hljómlist-
arfólk til að inna störfin af hendi og var fyrir 10
eða 20 árum síðan, jafnvel 50. Gott dæmi er að enn
þann dag í dag þarf jafnmarga hljóðfæraleikara til
að leika 5. sinfóníu Beethovens og daginn sem hún
var frumflutt. Hjúkrunarfræðingur í heimaþjón-
ustu sinnir í dag álíka mörgum skjólstæðingum og
hann gerði fyrir 10 árum. En til að halda í þetta
starfsfólk og almennt til að fá hæft starfsfólk til
starfa í heilbrigðisgreinum þurfa launin að hækka í
takt við það sem gerist í framleiðslugreinunum þar
sem tæknin hefur fækkað fólkinu og framleiðnin
hefur aukist. Þetta er það sem kallað er Baumol
áhrifin.“
Þær taka þó fram að myndin sé í rauninni flókn-
ari en þetta þar sem aukin tækni í heilbrigðisþjón-
ustu kalli stundum á fjölgun starfsmanna en um
leið geri hún kleift að lækna fleiri eða sinna fleiri
sjúklingum. „Þetta er mjög flókið samspil margra
þátta sem taka þarf tillit til en ef horft er eingöngu
á mannaflsþörfina þá er ljóst að hún mun aukast
á næstu árum miðað við þær forsendur sem fyrir
hendi eru.”
Á morgunverðarfundinum á Alþjóðaheil-
brigðisdaginn kom fram í erindi Sigurðar
Guðmundssonar landlæknis að hreyfanleiki þeirra
fjögurra stétta sem hér um ræðir væri almennt lítill
og sýnu minnstur meðal lækna en mestur meðal
sjúkraliða. Þær Harpa og Sólveig segja almennu
skýringuna vera þá að yfirleitt sé erfiðara að halda
í starfsfólk og keppa um starfsfólk í starfsgreinum
með minni sérhæfingu. „Það er vegna þess að mun
auðveldara er fyrir minna sérhæft starfsfólk að
færa sig á milli starfa eins t.d. úr opinbera geir-
anum yfir í einkageirann eða jafnvel úr starfi hjá
ríkinu yfir í starf hjá sveitarfélögunum.“
Læknar og hjúkrunarfræðingar með mikla
sérhæfingu eiga ekki margra kosta völ þegar um
val á vinnuveitanda er að ræða og því er ekki víst
að bein fylgni sé á milli lítillar hreyfingar í þeim
greinum og persónulegrar ánægju með vinnuveit-
andann og starfskjörin. Á þetta var sérstaklega
bent á títtnefndum morgunverðarfundi og útskýrir
kannski líka að hluta hvers vegna til eru um 500
hjúkrunarfræðingar sem starfa ekki í heilbrigð-
iskerfinu.
„Fleiri þættir hafa líka áhrif á framboðið eins
og t.d. atgervisflótti þegar starfsfólk flyst til starfa
erlendis vegna betri launa eða starfsaðstæðna.
Aðild okkar að evrópska efnahagssvæðinu hefur
breytt töluverðu þar sem í þeim samningi er meðal
annars markmið um aukna samvinnu á sviði
menntunar og frjálst flæði vinnuafls. Fleiri sækja
sér nú grunnmenntun sína erlendis og fleiri er-
lendir heilbrigðisstarfsmenn koma hingað til lands
til að vinna. Fjöldatakmarkanir háskólanna hafa
480 Læknablaðið 2006/92