Læknablaðið - 15.06.2006, Blaðsíða 59

UMRÆÐA & FRÉTTIR / BRÉF TIL BLAÐSINS
Stefnumótun og
Landspítala
Nýlega var birt stefnukort Landspítala en það
er afrakstur mikillar og metnaðarfullrar vinnu við
skilgreiningu hlutverks og markmiða sjúkrahússins
og hvernig best sé að ná þeim markmiðum. Þetta
starf gefur starfsmönnum tækifæri til að hafa áhrif
á starfsemina til framtíðar og stuðla að bættri þjón-
ustu við sjúklinga og betri aðstöðu starfsmanna til
að vinna verk sitt vel. Sérstaklega vil ég fagna því
að ekki er bara talað um bráðahlutverk sjúkra-
hússins heldur einnig um þjónustu við sjúklinga
með langvinna sjúkdóma og endurhæfingu. Gildi
spítalans eru skilgreind sem fagmennska, jafnræði,
virðing, öryggi og þekking. Gildin voru valin með
kosningu starfsmanna og með ákvörðun stýri-
nefndar stefnumótunar. Öll gildin eru mjög góð
og nauðsynleg. Gildin jafnræði og virðing end-
urspegla áherslu nútímans á jafnrétti og réttindi
einstaklingsins. Einnig er fagmennska og þekking
augljóslega góð gildi fyrir starfsmenn. Sú staðreynd
að öryggi er svo hátt skrifað endurspeglar þann
sorglega veruleika að sjúklingar á sjúkrahúsum
búa við öryggisleysi hvað varðar hættu á að lenda í
óhöppum af ýmsu tagi og endurspeglar einnig vilja
starfsmanna og stjórnenda til að bæta úr því.
Undirrituð saknar gildisins mannúð í stefnu-
kortinu. Mannúð var eitt þeirra gilda sem margir
kusu í starfsmannakosningu spítalans. Mannúð er
það gildi sem liggur að baki öllum öðrum gildum
heilbrigðiskerfisins, það er einfaldlega ástæða alls
okkar starfs. Það er að hjálpa fólki sem ekki getur
gert það sjálft að því leyti sem okkar þekking og
geta leyfir. Þannig spyr læknir eða hjúkrunar-
fræðingur í starfi: Hefur sjúklingurinn gagn af því
sem ég geri? Gagnið getur verið margskonar og
mismunandi eftir hverjum einstökum sjúklingi, til
dæmis lengra líf, minni verkir, betri líðan, aukin
starfshæfni, betri sjón, minni mæði eða það að
koma í veg fyrir heilsufarsleg vandamál síðar.
Tilgangurinn er að lina þjáningar og að sjúk-
lingurinn geti lifað lífi sem er þess virði að lifa.
Við höfum tilhneigingu til að beita hagfræði-
legum rökum fyrir starfi okkar. Fólk er læknað og
endurhæft svo það komist aftur á vinnumarkaðinn
og skaffi í þjóðarbúið. Börn eru augljóslega dýr
og því borgar sig að koma þeim á vinnualdur svo
þau skaffi. Gamla fólkið er líka dýrt en þá má nota
rökin fyrir því að það spari í umönnun ef það getur
bjargað sér betur sjálft. Slík rök geta verið hjálpleg
til að sannfæra almenning og stjórnmálamenn um
gildi starfsins en geta verið tvíbent. Þannig má líka
nota slík rök til að koma í veg fyrir að meðferð sé
veitt, það sé ekki hagkvæmt fyrir þjóðfélagið. Það
er sjálfsagt að meta kostnað, gagnsemi og mæla
árangur alls sem gert er í heilbrigðiskerfinu. Það er
sjálfsagt að spyrja þeirrar spurningar hvort árangur
sé kostnaðarins virði. Þá gagnsemi þarf hins vegar
að meta í ljósi mannúðar og gildi lífsins.
Stefnukortið er þrungið af melnaði, þjónustu-
lund, framsýni, dugnaði, hagkvæmni, kjarki og
skilgreiningum. Skilgreiningar eru að sjálfsögðu
nauðsynlegar til að vita hvað við erum að gera,
hversu oft og hversu mikið. Það þarf að telja til
að geta gert áætlanir. Það læðist að mér sá grunur
að eins loðið og vítt hugtak eins og mannúð þyki
frekar varhugavert. Hagfræðingar, skipuleggjendur
og vísindamenn vilja helst getað talið hlutina. Mér
er sagt af stýrinefndinni að mannúð felist í gildum
Landspítala og þurfi því ekki að nefna það og að
allir geti ekki fengið sínu fram. Af hverju má þá
ekki segja það? Er það ótti við það óskilgreinda,
óútreiknanlega og að Landspítali drukkni í man-
núðarhlutverki? Er mannúð orðin feimnismál
sem ekki má nefna í peningahyggjusamfélagi?
Undirrituð óttast að ef við nefnum ekki hið sjálf-
sagða geti það horfið úr huga okkar. Sjúkrasaga
frá Bandaríkjunum frá námstíma mínum lýsir vel
hvernig skortur á mannúð getur leitt til slæmrar
meðferðar. Ung kona, einstæð móðir, fékk sjúk-
dóm sem krafðist sjúkrahúslegu í 3-7 daga til að
stilla af lyfjameðferð. Hún hafði engan til að líta
eftir dóttur sinni og gat því ekki lagst inn. Hún fékk
því meðferð sem ekki var fullnægjandi og hefði
getað leitt til lífshættulegs ástands. Hvað hefði
gerst hér á landi? Þessu hefði verið reddað á einh-
vern hátt. Eg óttast að við missum þetta tækifæri til
að redda hlutunum sem við höfum haft hér á landi.
Reyndar held ég að við höfum þegar misst það í
plássaþröng og úrræðaleysi síðustu ára. Ég held
að við höfum varla skilgreint og kortlagt öll þau
vandamál sem þarf að taka á á sjúkrahúsum þrátt
fyrir stefnukort og því verðum við að hafa frelsi
til að nálgast hvert tilfelli frá mannúðarsjónarmiði
og móta reglurnar samkvæmt því. Af hverju erum
við að lækna og meðhöndla farlama gamalmenni,
af hverju erum við að púkka upp á langveikt eða
fatlað fólk? Af því það borgar sig? Nei, vegna
mannúðar. Við vitum hvernig var staðið að verki í
þriðja ríkinu þar sem mannúð átti ekki uppá pall-
borðið og þekkjum vel afleiðingar þess.
Mín uppástunga er að gildi Landspítala séu
mannúð, drifkraftur alls sem við gerum, fag-
mennska (þekking/snýr að starfsmanni), virðing
(jafnræði/snýr að sjúklingi) og öryggi.
Helga
Hansdóttir
helgah@landspitali.is
Helga Hansdóttir er öldr-
unarlæknir á Landspítala.
Læknablaðið 2006/92 487