Læknablaðið - 15.10.2007, Blaðsíða 10

FRÆÐIGREINAR / FÓSTURKÖFNUN
Tafla I. Stærð nýburanna.
Með HIE* (19) An HIE (108) p-gildi
Meðaltal (±SEM) Meöaltal (±SEM)
Þyngd 3397 g (± 172) 3665 g (± 52) 0,03
Lengd 51,1 cm (± 0,6) 52,2 cm(± 0,2) 0,04
* HIE, hypoxic ischemic encephalopathy
Tafla II. Apgar nýbura, með og án HIE*, við einnar, fimm og tíu mínútna aldur
Apgar Með HIE (19) Án HIE (108) p-gildi
Meðaltal Miögildi Meöaltal Miögildi
1 mínúta 1,5 1 2,4 2 0,006
5 mínútur 3,4 3 4,8 4 <0,001
10 mínútur 5,0 5 6,8 7 <0,001
* HIE, hypoxic Ischemic encephalopathy
sem hlutþrýstingur súrefnis í fósturblóðrásinni er
ekki nema 20-25 mmHg en 85-100 mmHg eftir
fæðinguna (1). Lækkun á hlutþrýstingi súrefnis
verður í öllum fæðingum en stefnir fóstrinu ekki í
hættu nema í fáum tilvikum. Fari súrefnisþurrðin
niður fyrir þolmörk fósturs leiðir það til breytinga
á efnaskiptum þess. Frumur fósturs skipta þá yfir í
loftfirrtan bruna á glúkósa og þannig eykst þéttni
mjólkursýru og sýrustig í vefjum og blóði þess
lækkar. Þessi súrefnisþurrð við burðarmál hefur
verið nefnd „asphyxia perinatalis” og á íslensku
fósturköfnun. Alvarleg fósturköfnun getur valdið
óafturkræfum líffæraskemmdum og jafnvel fóst-
urdauða.
Erlendar rannsóknir sýna breytilegar tíðnitölur
fyrir fósturköfnun frá tveimur til níu /1000 lifandi
fæddra barna (2-4). Endurspegla þessar breytilegu
tölur vel hvernig skilgreining fósturköfnunar hefur
verið á reiki. Lengst af hefur verið stuðst við tvo
þætti til greiningar í því sambandi, annars vegar
Apgar stigun og hins vegar sýrustigsmælingar í
blóði barns eftir fæðingu (5). Miðað hefur verið
við að Apgar stig séu færri en sjö við fimm mínútna
Mynd 1. Rannsóknarhópurinn.
aldur og að sýrustig í nýfæddu barni með fóst-
urköfnun sé <7,20 í blóði frá naflastrengsslagæð.
Basaskortur (base deficit) þarf að vera meira en
6 mmól/L og lækkun á sýrustigi á að vera vegna
aukins magns mjólkursýru en ekki vegna aukins
koltvísýrings í blóði barnsins (6,7).
Börn sem verða fyrir fósturköfnun eru í aukinni
hættu á að fá heilakvilla af völdum súrefnisþurrð-
ar (hypoxic ischemic encephalopathy, HIE) (8).
Tíðni þessa heilkennis er samkvæmt erlendum
rannsóknum á bilinu tvö til sjö/1000 fullburða
börn (2, 9, 10). HIE kemur fram á fyrstu dögum
eftir fæðingu og einkennist af auðertanleika, önd-
unarslævingu, minnkaðri vöðvaspennu, minnk-
uðum sogkrafti, skertri meðvitund og í alvarlegri
tilfellum krömpum eða algjöru meðvitundarleysi
(8). Einkenni heilakvilla af völdum súrefnisþurrð-
ar hafa þótt spá betur fyrir um afdrif barna í
kjölfar fósturköfnunar heldur en Apgar stigun eða
sýrustigsmælingar (8,11,12).
Engar fyrri rannsóknir á fósturköfnun og HIE
í íslensku þýði hafa verið birtar. Tilgangur rann-
sóknarinnar var jafnframt að leita að áhættuþátt-
um nýbura fyrir alvarlegri fósturköfnun og HIE í
kjölfarið. Einnig að kanna hvort greiningaraðferð-
in á fósturköfnun og HIE sem notuð hefur verið á
Landspítala sé byggð á réttum forsendum.
Efniviður og aðferðir
Um var að ræða afturskyggna hóprannsókn á
börnum sem urðu fyrir fósturköfnun og fæddust
á Kvennadeild Landspítala á árunum 1997-2001
að báðum árum meðtöldum. Innan hóprannsókn-
arinnar var gerður samanburður á börnum sem
fengu HIE og hinum sem ekki fengu merki um
HIE.
Skilyrði fyrir þátttöku í rannsókninni
Barnið þurfti að hafa fengið ICD-10 greininguna
fósturköfnun með greiningarnúmerum P21.0,
P21.1 eða P21.9. Barnið þurfti að hafa fengið
minna en sjö í Apgar stigun fimm mínútum eftir
fæðingu og vera fætt eftir fulla meðgöngulengd (>
37 vikur samkvæmt ómskoðun á 19. viku).
Klínískar upplýsingar
Skráð var þyngd, lengd og höfuðummál barnanna.
Apgar stigun sem barnið fékk við eina, fimm og
tíu mínútur, einnig hvernig öndunaraðstoð barnið
þurfti á að halda. Skráð var hvaða börn fengu
HIE, sem var nánar greint niður í þrjá flokka
samkvæmt skilgreiningu Sarnat og Sarnat. Fyrsta
stig einkennist af ofurertanleika, líflegum tauga-
viðbrögðum, auknum einkennum frá semjuhluta
sjálfvirka taugakerfisins og einkenni vara skemur
670 Læknablaðið 2007/93