Læknablaðið - 15.04.2008, Blaðsíða 15

S Ý
F
K L A
RÆÐIGREINAR
LYFJANOTKUN
til apríl 2007 voru sex af 312 (2%) greindum stofn-
um ónæmir fyrir flúórókínólónum.
Kínólón skiljast út í þvagi og berast með því út í
umhverfið þar sem þau brotna afar hægt niður og
því eru miklar líkur á uppsöfnun þeirra (16). Hvaða
áhrif slík uppsöfnun hefur á umhverfisbakteríur
er óljóst, en talsvert áhyggjuefni. Ónæmir P.
aeruginosa stofnar virðast ekki tengjast neinni
ákveðinni deild eða stofnun. Ónæmi hjá P.
aeruginosa reyndist nokkuð lægra en tíðnitölur
fyrir 2006 sýna. Stofnarnir eru hins vegar fáir
og lítið þarf til að tíðnitölurnar breytist, einnig
virðast vera meiri sveiflur í ónæmi hjá P. aeruginosa
milli ára eins og sjá má af mynd 4. Auk þess má
ætla að valþrýstingur frá sýklalyfjum sé annar á
umhverfisstofna eins og Pseudomonas tegundir.
Rannsóknir sýna að flúórókínólón-notkun er
áhættuþáttur fyrir myndun ónæmis þrátt fyrir
að styrkur þeirra tengsla sé ef til vill minni en
fyrstu rannsóknir gáfu til kynna (17-27). Val á
viðmiðunarhópum í eldri rannsóknum hefur
líklega ofmetið tengslin þar sem ljóst er að flúóró-
kínólón-notkun dregur úr líkum á ræktun næmra
stofna. Amínóglýkósíð og vankómýsín virðast í
rannsóknum vera marktækir áhættuþættir fyrir
myndun ónæmis (27, 28). Gæti það stafað af því
að þessi lyf eru oft notuð sem fyrirbyggjandi breið-
virk meðferð hjá veikustu sjúklingunum. Þessi lyf
gætu því einfaldlega verið merki um þessa mikið
veiku sjúklinga sem oft eru meðhöndlaðir með
mörgum sýklalyfjum og eru næmari fyrir sýk-
ingum af völdum ónæmra baktería. Sama skýring
gæti átt við aðra áhættuþætti eins kransæðasjúk-
dóm, galla í þvagfærum, dvöl á gjörgæsludeild
eða langtímastofnun (27, 29-32). Önnur möguleg
skýring á tengslum annarra sýklalyfja við mynd-
un ónæmisins er samval, það er að baktería sem
er ónæm gegn mörgum lyfjum (til dæmis am-
ínóglýkósíðum og flúórókínólónum) getur valist
úr vegna notkunar einhverra þessara lyfja. Það er
einnig mögulegt að ákveðnar ónæmisgerðir miðli
ónæmi gegn fleiri en einu sýklalyfi samanber út-
flæðispumpur. í könnun á flúórókínólón-ónæmi
í klínískum sýnum kom ónæmið aldrei fyrir eitt
og sér (33). í okkar rannsókn greindust einungis
þrír E. coli stofnar eingöngu með ónæmi fyrir cí-
prófloxacíni og engin Klebsiella sp. Almennt er
ónæmi fyrir öðrum sýklalyfjum algengara meðal
flúórókínólón-ónæmra stofna en næmra eins og
sést á mynd 2. Myndun ónæmis getur orðið í
skrefum og verið háð snertingu við nokkur lyf
(34). Þar sem sjúklingar á spítölum fá oft fleiri
en eitt sýklalyf er erfitt að ákvarða hvaða lyf ber
mesta ábyrgð á þróun ónæmis og kross-ónæmis.
í nýlegri grein Scneider-Lindner og félaga kemur
fram að notkxm kínólóna er sterkasti áhættuþátt-
i E. coli
-Flúórókínólónar
Mynd 3. Hlutfallflúórókínólón-ónæmra E. coli og notkun flúórókínólóna 1998 til 2006.
i.._i IP. aeruginosa
- iFlúórókinólónar
Mynd 4. Hlutfall flúórókínólón-ónæmra P. aeruginosa og notkun flúórókínólóna 1998 til
2006.
urinn fyrir methisillín ónæmum Staphylococcus Mynd 5. Fjöldi ávísana á
aureus (MÓSA) utan sjúkrahúsa (35). Það virðist flúórókínólón eftir aldurs-
einkum vera þrennt sem hefur mest að segja um
myndun sýklalyfjaónæmis og greiningu ónæmra
stofna úr sýkingum. Það fyrsta er valþrýstingur
frá notkun sýklalyfja. Annað er bakterían sjálf, eig-
LÆKNAblaðið 2008/94 283