Læknablaðið - 15.04.2008, Qupperneq 56

UMRÆÐUR 0 G FRÉTTIR
HEILSUHAGFRÆÐI
Sjúkdómar allsnægtanna
í stað sjúkdóma skortsins
- viðtal við Julian Le Grand
Breski heilsuhagfræðingurinn Julian Le Grand hélt fyrirlest-
ur hér á landi í lok janúar í boði heilbrigðisráðuneytisins og
Endurmenntunarstofnunar Háskóla íslands. Le Grand er prófessor í
hagfræði við London School of Economics og einn helsti sérfræðing-
ur í Bretlandi á sviði heilsuhagfræði og hefur verið ráðgjafi bresku
ríkisstjórnarinnar um stefnu í heilbrigðismálum undanfarin ár.
Hann hefur ennfremur veitt íslenskum heilbrigðisyfirvöldum ráð-
gjöf og var fenginn hingað til að gefa íslensku heilbrigðisstarfsfólki
innsýn í hugmyndir sínar.
„Islenska heilbrigðiskerfið er nokkuð gott eins og
það er og ég tel ekki ástæðu fyrir ykkur til að fara
út í róttækar breytingar á því," segir Le Grand í
upphafi samtals okkar.
„Það er vissulega nokkuð dýrt í rekstri en það
virðist ríkja nokkuð jöfn ánægja með þjónustuna
bæði hjá þeim sem þiggja hana og þeim sem veita
hana. Ég myndi því ekki telja ástæðu til að ger-
breyta kerfinu. í ykkar sporum hefði ég nokkrar
áhyggjur af því að í Reykjavík er ástandið þannig
að einn spítali einokar markaðinn í kjölfar samein-
ingar fyrir nokkrum árum. Þetta er óæskilegt og
veitir spítalanum of mikil völd í heilbrigðiskerf-
inu. Það er alltaf hætta á því - hvar sem er - að
ráðuneytið verði of upptekið af svo stórri einingu
og vanræki þar með aðra heilbrigðisþjónustu sem
er engu að síður jafn mikilvæg."
Telurðu að svarið liggi í einkavæðingu heilbrigð-
isþjónustunnar?
„Ég er ekki viss um að svarið liggi í einkavæð-
ingu sem slíkri. Ég er sannfærður um að kerfið
myndi hafa gott af meiri samkeppni milli ólíkra
þátta þjónustunnar og vissulega gæti sam-
keppnin komið frá einkaaðilum. En það er ekki
nauðsynlegt og rannsóknir benda til þess að gæði
þjónustunnar séu ekki háð rekstrarforminu heldur
fjölbreytni hennar og þar geta ýmsir aðilar komið
til sögunnar sem ekki eru beinlínis að leita eftir
hagnaði af þjónustunni.
Þú hefur talað um að peningarnar eigi aðfylgja val-
inu og hér hefur verið talað um að peningarnir eigi að
fylgja sjúklingnum.
„Þetta er í rauninni sama hugmyndin og ég er
mjög hrifinn af henni. Hún hvetur spítalana til
Hávar að veita þjónustu sem er í samræmi við þarfir og
Sigurjónsson óskir sjúklingsins. Þetta á auðvitað ekki bara við
spítala heldur alla sem starfa í heilbrigðisþjónustu.
Þetta kerfi ýtir undir viðbragðsflýti kerfisins þó ég
telji að íslenska heilbrigðiskerfið standi nokkuð
vel í samanburði við önnur lönd að þessu leyti."
Hvernig stenst íslenska heilbrigðiskerfið samanburð
við breska kerfið?
„Það stendur nokkuð vel. Ég tel að nokkuð
skorti á grunnþjónustuna og áherslan sé of mikil
á sjúkrahúsarekstur. Þetta er reyndar algengt
vandamál í mörgum löndum. En í heildina stenst
íslenska kerfið mjög vel samanburð við heilbrigð-
iskerfin í þeim löndum sem ég þekki til."
Þú hefur talað um að sjúkdómamynstur Vestur-
landabúa hafi gerbreyst á undanförnum áratugum.
Sjúkdómar skortsins hafi vikið fyrir sjúkdómum alls-
nægtanna.
„Þetta blasir við öllum sem vilja sjá það.
Heilsufarsvandræði Vesturlandabúa stafa að
miklu leyti af því að þeir kunna sér ekki hóf og
að of mikið er til af öllu. I frægri skýrslu árið 1942
nefndi Sir William Beveridge fimm einkenni fá-
tæktar og skorts sem væru helsta orsök sjúkdóma
og velferðarríki framtíðarinnar yrði að takast á
við. Þessi fimm einkenni voru: skortur, sjúkdómar,
örbirgð, fáfræði og leti. Það er kannski fullmikið
sagt að nú sextíu árum síðar sé búið að kveða
niður þessa drauga að fullu og öllu en þeir hafa
misst kraftinn að miklu leyti. Við getum sagt að
búið sé að ráða bót á húsnæðisvanda þjóðarinnar,
meðaltekjur hafa aukist, framboð á vinnu hefur
aukist, menntunarstig þjóðarinnar hefur hækkað
verulega og heilbrigðisþjónustan hefur stórbatn-
að. Nú er ég að tala um Bretland sérstaklega en
þetta á eflaust ekki síður við um ísland. En í stað
þessara drauga hafa spegilmyndir þeirra risið upp
og nú stöndum við frammi fyrir draugum ofgnótt-
ar, þar sem sem bilið milli ríkra og fátækra hefur
aldrei verið stærra, vinnuálag er mikið og sumir
vilja jafnvel halda því fram að menntunarkröfur til
barna og ungmenna séu í sumum tilfellum úr hófi.
En stærsti draugurinn er heilsufar þjóðarinnar.
Við höfum kveðið niður alvarlega smitsjúkdóma
eins og berkla, kóleru, taugaveiki, barnaveiki,
sjúkdóma örbirgðar og skorts. í dag stöndum við
frammi fyrir krabbameinum, hjartasjúkdómum,
sykursýki og öndunarfærasjúkdómum. I mörg-
um tilfellum stafa þessir sjúkdómar af ofneyslu
af ýmsu tagi; reykingum, of miklum sykri, fitu,
324 LÆKNAblaðið 2007/93