Læknablaðið - 15.04.2008, Qupperneq 64

UMRÆÐUR O G FRÉTTI
FRÁ SIÐANEFND
R
læknasamtakanna birti óhróður af því tagi um íslenskan lækni
eins og hér um ræði. Sé útilokað að gera sér í hugarlund að
virt læknatímarit á borð við New England Journal of Medicine
eða British Medical Journal sem Læknablaðið vilji miða sig við
myndu birta sambærilegar greinar um meðlimi sína.
I þessu sambandi sé rétt að minna á að Jóhann Tómasson
hafi ritað fjölda greina í íslenskum dagblöðum um kæranda
og tengd málefni, sem hafi á almennan mælikvarða verið mjög
meiðandi í hans garð. Umræddar greinar hafi hinsvegar aldrei
orðið tilefni til þess að aðrir fjölmiðlar hafi tekið þær upp í frek-
ari umfjöllun.
Nú hafi hinsvegar brugðið svo við að Ríkissjónvarpið hafi
gert grein Jóhanns Tómassonar í Læknablaðinu að áberandi
umfjöllunarefni í aðalfréttatíma sínum og inngangi að honum.
Hægt sé að fullyrða það hefði aldrei gerst að RUV eða annar
fjölmiðinn hefði tekið umfjöllunarefni greinarinnar upp í
frétt, hefði hún birst í einhverjum öðrum innlendum miðli en
Læknablaðinu.
Kærði beri sem ábyrgðarmaður málgagns íslenskra lækna
að sýna öðrum læknum, læknastéttinni og lögum LI sérstaka
virðingu. Læknablaðinu sé m.a. ætlað að styðja við tilgang
LÍ eins og hann er skilgreindur í 2. gr. laga LÍ, þar sem segi
m.a. að félaginu sé ætlað að „efla hag og sóma hinar íslensku
læknastéttar og auka kynni og stéttarþroska félagsmanna" og að
„standa vörð um sjálfstæði læknastéttarinnar og gæta hagsmuna
félagsmanna". Með því að veita atbeina sinn að birtingu
margnefndar greinar í Læknablaðinu hafi kærði fótumtroðið
þessi markmið og brotið gegn tilvitnuðum ákvæðum laga LÍ,
en þau heyri undir lögsögu siðanefndarinnar sbr. 3. mgr. 2. gr.
viðauka við lög Li.
Þannig sé ljóst að kærði Vilhjálmur Rafnsson hafi gerst sekur
um mjög ámælisverða og vítaverða framkomu í garð kæranda
sem valdi honum viðvarandi tjóni. Þá hafi kærði Vilhjálmur ekk-
ert gert til að koma í veg fyrir tjón kæranda af háttsemi sinni og
raunar gert sitt ýtrasta til að koma í veg fyrir aðgerðir annarra
til að bæta fyrir hana. Kærði hafi því engar málsbætur og gerir
kærandi því þá kröfu að siðanefndin finni alvarlega að háttsemi
hans og veiti honum formlega áminningu skv. 16. gr. viðauka
við lög LÍ.
Loks er bent á að kærandi sé forstjóri fyrirtækisins Islenskrar
erfðagreiningar sem stundi viðamiklar rannsóknir á sviði lækn-
isfræði á íslandi. Komi til þess að Læknablaðið þegi þunnu
hljóði og beri ekki til baka ærumeiðingar sem birst hafi í blaðinu
um forstjóra fyrirtækisins sé hugsanlegt að slíkt kunni að vekja
athygli erlendis, sem geti haft skaðlegt áhrif á rannsóknir fyr-
irtækisins og hinna fjölmörgu innlendu samstarfsaðila þess,
þessum aðilum, íslensku vísindasamfélagi og þátttakendum í
rannsóknum til tjóns. Því sé nauðsynlegt að siðareglum LÍ verði
framfylgt með þeim hætti að sú háttsemi sem hér er kærð verði
fordæmd m.a. til að draga úr hættu á tjóni sem af slíkri háttsemi
getur leitt.
Af hálfu kærða er til þess vísað að Læknablaðið sé ekki að-
eins fræðirit, heldur einnig félagsrit lækna. Blaðið sé vettvangur
umræðna um málefni læknisfræðinnar á íslandi, sjúklingum
og samfélagi til hagsbóta, og það sé hefð fyrir hreinskiptum og
hispurslausum skoðanaskiptum. Gagnrýna umræðu af þessu
tagi sé einnig að finna í erlendum læknatímaritum.
Agreiningslaust sé að kærði, Vilhjálmur Rafnsson læknir,
hafi verið í ritnefnd Læknablaðsins og ábyrgðarmaður þess
þegar hin umdeilda grein Jóhanns Tómassonar læknis birtist í
blaðinu.
Um réttarstöðu hans og ábyrgð fari samkvæmt lögum nr.
57/1956 um prentrétt. Samkvæmt 15. gr. þeirra laga beri höf-
undur greinar í blaði eða tímariti ábyrgð á efni, nafngreini hann
sig. Samkvæmt tilgreindu ákvæði geti einungis reynt á ábyrgð
ritstjóra (ábyrgðarmanns) á efni greinar sem birt er í blaði eða
tímariti ef höfundur nafngreinir sig ekki.
Ekki geti orðið vafi um að Læknablaðið sé blað eða tímarit
í skilningi tilgreindra laga. Þá liggi fyrir að höfundur
greinarinnar „Nýi sloppur keisarans" sem birtist í 9. tbl. 91.
árgangs Læknablaðsins árið 2005, Jóhann Tómasson læknir
nafngreindi sig og tók þannig fulla ábyrgð á efni greinarinnar og
ljóst að lögum að sú ábyrgð tæmir ábyrgð annarra.
I úrskurði siðanefndar uppkveðnum þann 7. desember 2007
hafi verið tekin afstaða til þess hvort tilgreindur höfundur hefði
brotið gegn 3. mgr. 22. gr. siðareglna lækna með greininni. Var á
því byggt í kæru að greinin í heild bryti gegn siðareglum.
í niðurstöðu Siðanefndar Læknafélags íslands komi fram að
nefndin telji að ekkert hafi verið til fyrirstöðu að fjallað væri
um ráðningu Kára Stefánssonar til afleysinga á taugadeild
Landspítalans og játa yrði höfundi svigrúm í þessu efni með
vísan til 3. mgr. 5. gr. siðareglna lækna. Fram kemur að nefndin
telji greinina í heild ekki fela í sér brot á siðareglum lækna. Hins
vegar var það niðurstaða hennar að tvær tilteknar setningar í
greininni fælu í sér brot gegn 3. mgr. 22. gr. siðareglna lækna
svo sem nánar er rökstutt í úrskurðinum. Á þessum setningum,
orðalagi og efni, ber Jóhann Tómasson einn ábyrgð og ljóst að
úrskurður á hendur honum tæmir sök.
Með framangreindri niðurstöðu liggi fyrir að sú gjörð kærða
að samþykkja birtingu umræddrar greinar í Læknablaðinu
geti ekki undir neinum kringumstæðum falið í sér brot gegn
siðareglum, þegar af þeirri ástæðu að siðanefndin hafi í fram-
angreindu máli komist að þeirri niðurstöðu að umfjöllunin hafi
verið réttlætanleg og þar með birting greinarinnar.
Samkvæmt 73. gr. Stjómarskrár íslands nr. 33/1944 eigi hver
maður rétt til að láta skoðanir sínar og hugsanir í ljósi. Ritskoðun
og aðrar sambærilegar tálmanir á tjáningarfrelsi megi aldrei í
lög leiða.
I samræmi við þetta megi ljóst vera að kærði sem ritstjóri
og ritnefndarmaður hafi enga heimild haft til að breyta grein
Jóhanns Tómassonar t.d. með því að taka úr henni þær setningar
sem siðanefnd taldi að fælu í sér brot af hálfu höfundar. Kærði
hafi átt tvo kosti í stöðunni að hafna því að birta greinina eða
birta hana eins og hún kom frá höfundi. Túlka verði niðurstöðu
í úrskurði siðanefndar í máli Jóhanns Tómassonar þannig að
umfjöllunin og birting greinarinnar hafi verið réttmæt.
Þá er áréttað að ábyrgð kæranda vegna greinarinnar hefði
aldrei getið orðið önnur en kveðið sé á um í prentlögum, rit-
stjóri ber ekki ábyrgð á efni þess sem birt er í blaði eða tímariti
hafi höfundur nafngreint sig. Læknar hljóta að vera bundnir af
tilgreindum lögum og 73. gr. stjórnarskrár eins og aðrir þegnar
þessa lands.
332 LÆKNAblaðið 2007/93