Læknablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 28

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
beint og skipulega á við vandamál og breyta
aðstæðum sem valda vanlíðan. Tilfinningamiðuð
bjargráð fela í sér að huga að tilfinningum sínum
er tengjast vandamáli og vinna út frá þeim og
hliðrunarmiðuð bjargráð fela í sér að dreifa hug-
anum frá erfiðleikunum frekar en að takast beint
á við aðstæður.1 Fyrri rannsóknir hafa sýnt að til
lengri tíma litið eru tilfinninga- og hliðrunarmiðuð
bjargráð líkleg til að hafa minna aðlögunargildi en
verkefnamiðuð bjargráð í langvarandi sjúkdóm-
um og við áföll. Það fer þó að einhverju leyti
eftir því í hvaða aðstæðum viðkomandi er og
við hvað hann er að kljást.2-16-17 Rannsóknir hafa
einnig sýnt að ef hægt er að hafa einhverja stjórn
á sjúkdómi sem veldur streitu, gagnast betur að
nota verkefnamiðuð bjargráð. Hér má nefna astma
og sykursýki. Jákvæð fylgni hefur komið í ljós á
milli tilfinningamiðaðra bjargráða og þunglyndis,
kvíða og hægfara bata, til dæmis í rannsókn frá
200116 á fólki með sykursýki af tegund 2. Einnig
kom þar fram neikvæð fylgni á milli verkefna-
miðaðra bjargráða og þunglyndis. Þar sem fólk
með sykursýki hefur kost á að hafa mikla stjóm á
framgangi sjúkdómsins og þar með líðan er líklegt
að bjargráðastíll hafi mikil áhrif. I rannsókn- kom
fram að ef hægt er að hafa stjórn á birtingarmynd
sjúkdóms, eins og til dæmis sykursýki, er yfirleitt
betra að nota verkefna- frekar en tilfinningamiðuð
bjargráð. Nokkrar rannsóknir hafa sýnt, öfugt við
flestar, að neikvæð fylgni sé á milli verkefnamið-
aðra bjargráða og blóðsykursstjórnunar. Getgátur
eru um að þessi tengsl komi fram þar sem erf-
iðleikar við stjórnun sykursýkinnar eru miklir og
að viðkomandi fari þess vegna að beita verkefna-
miðuðum bjargráðum og slík bjargráð séu þannig
stundum frekar afleiðing en undanfari góðrar
blóðsykursstjórnunar.2-18
Á síðustu árum hefur athygli í auknum mæli
verið beint að áhrifum félagslegs stuðnings á
framvindu langvarandi sjúkdóma. Rannsóknir
hafa gefið til kynna að langvarandi veikt fólk sem
er ánægt með þann stuðning sem það fær eða
getur fengið, takist á við veikindi sín á skilvirkari
máta en það sem ekki á kost á slíkum stuðningi.
i3, w-22 pannsókn frá 200613 á fólki með sykursýki
leiddi í ljós að eftir því sem samband við aðstand-
endur var nánara því færri einkenni þunglyndis
sýndi fólk. I umfjöllun kemur einnig fram að
stuðningur frá fjölskyldu veiti hvað mesta forspá
um meðferðarheldni fólks með sykursýki af teg-
und 2. Tengsl félagslegs stuðnings og sykursýki af
tegund 1 hafa verið talsvert rannsökuð hjá börn-
um og unglingum. Verri blóðsykursstjórnun hefur
fundist hjá börnum á aldrinum sjö til ellefu ára
sem axla sjálf mikla ábyrgð á mataræði, hreyfingu,
blóðsykursmælingum og insúlínsprautun, hvort
sem þau hafa þekkingu á sjúkdómnum eða ekki.
Aftur á móti virðist blóðsykursstjórnun vera betri
hjá þeim sem eiga foreldri sem er vel upplýst um
sykursýki og veitir aðhald.23
Á aldrinum 18-20 ára flyst fólk hérlendis af
göngudeild fyrir börn og unglinga með sykursýki
yfir á göngudeild fullorðinna. Reynslan hefur sýnt
að á þessum aldri, þegar flutningur á sér stað,
dregur oft úr meðferðarheldni.24 Hugsanleg skýr-
ing á þessu er að stuðningur eða aðhald minnkar á
sama tíma frá foreldrum og heilbrigðisstarfsfólki.
Megintilgangur þessarar rannsóknar var að
kanna tengsl sálfélagslegra breyta, einkenna kvíða
og þunglyndis og framgangs sykursýki af tegund
1 hjá fólki á aldrinum 20-30 ára. í rannsókninni var
einkum kannað forspárgildi félagslegs stuðnings
og bjargráða fyrir vandamál tengd því að vera
með sykursýki og einkenni kvíða og þunglyndis.
Því var spáð að betri félagslegur stuðningur og
meiri notkun verkefnamiðaðra bjargráða tengdust
minna þunglyndi og kvíða og færri vandamálum
tengdum því að lifa með sykursýki. Búist var við
að meiri notkun tilfinningalegra bjargráða tengd-
ust meira þunglyndi og kvíða, sem og fleiri vanda-
málum tengdum því að vera með sykursýki.
Efniviður og aðferðir
Þátttakendur
Þátttakendur voru 56 ungmenni með sykursýki
á aldrinum 20-30 ára, fædd á árunum 1976-1986,
sem mætt hafa í eftirlit á göngudeild sykursjúkra
(D-G3) á Landspítala. Úrtakið var takmarkað
við fólk sem greindist fyrir 18 ára aldur og hafði
verið í eftirliti á göngudeild fyrir böm og unglinga
með sykursýki en flust yfir á fullorðinsdeild.
Listi yfir mögulega þátttakendur var fenginn frá
barnalækni á sykursýkisdeild Landspítala. Alls
vora 95 manns á listanum en 72 af þeim uppfylltu
þátttökuskilyrði, þar af voru 45 karlar og 27 konur.
Öllum var boðið að taka þátt en svarhlutfall var
78%, þar af 36 (64,3%) karlar og 20 (35,7%) konur.
Meðalaldur þátttakenda við greiningu var tíu ára
og sjö mánaða. Stór hluti þátttakenda sagðist búa á
höfuðborgarsvæðinu eða 64,3% en 33,9% á lands-
byggðinni, einn þátttakandi tók ekki fram hvar
á landinu hann byggi. Þátttakendur fengu ekki
greitt fyrir þátttöku sína en þeim sem áttu eldra en
sex mánaða langtíma blóðsykursgildi var boðið að
fara í blóðprufu sér að kostnaðarlausu.
Framkvæmdastjóri lækninga, yfirlæknir á
göngudeild sykursjúkra (D-G3) og Siðanefnd
Landspítalans veittu leyfi til rannsóknarinnar.
Einnig var rannsóknin tilkynnt til Persónuverndar
og leyfi fengið fyrir afturvirkum hluta hennar.
824 LÆKNAblaðið 2008/94