Læknablaðið - 15.12.2008, Qupperneq 7

RITSTJÓRNARGREI
N A R
Utrás í gagnagrunna
Jóhannes
Björnsson
johb]@landspitali. is
Jóhannes Björnsson, meinafræö-
ingur á Landspítala og ritstjóri og
ábyrgðarmaður Læknablaðsins.
Um það leyti sem íslenzkir bankar hrundu og
gjaldmiðill okkar féll bárust þær fregnir að gengi
Læknablaösins hefði breytzt, innan lands og utan.
Til upprifjunar: Fyrri hluta árs 2005 var
Læknablaðið, í þriðju eða fjórðu tilraun, skráð í
gagnagrunn National Library of Medicine
(Medline) í þjóðarbókasafni læknisfræði í
Bandaríkjunum, National Library of Medicine,
NLM (www.nlm.nih.gov). Með þessu ábyrgðist
Læknablaðið að vinnubrögð þess yrðu öguð,
skýr, réttlát og öllum aðgengileg til skoðunar og
gagnrýni. Ritstjórnin heldur áfram þessari vinnu,
sem reyndar mun aldrei ljúka. Stöðnun og sjálf-
birgingur myndi fljótlega endurspeglast í kröfu-
afslætti til okkar sjálfra og höfunda og þannig
gjaldfella fræðigildi blaðsins gagnvart höfundum
og þeim sem með okkur fylgjast, hérlendis og
erlendis. Skráningin á NLM hefur þegar borið
árangur, til dæmis með þeim hætti að erlendir
rannsakendur hafa náð sambandi og jafnvel tekið
upp samvinnu við íslenzk starfssystkini, eftir
lestur enskra útdrátta fræðigreina Læknablaðsins í
gagnagrunni NLM.
Ritstjórn Læknablaðsins var ljóst, að skráningin á
NLM var fyrsti áfanginn í þeirri viðleitni að flytja
fræðigreinar í blaðinu í vísindasamfélag umheims-
ins. Fyrr á þessu ári fékkst staðfesting þess, að
frá upphafi árs 2008 væru fræðigreinar blaðsins
skráðar í annan alþjóðlegan gagnagrunn, Institute
for Scientific Information, ISI (http://apps.isi-
knowledge.com), sem Thomson Reuter-stofnunin
í Philadelphia í Bandaríkjunum rekur. Forsenda
skráningar hjá ISI er fyrst og fremst sú, að vitnað
sé í fræðigreinar viðkomandi rits í öðrum fræði-
ritum. Þessi áfangi er ekki síður mikilvægur en
skráningin í Medline. ISI geymir og skráir ýmsa
þætti varðandi fræðigreinar, svo sem fjölda til-
vitnana í þær, stöðu fræðiritsins í vísindasam-
félaginu (impact factor) og fleira. ISI endurskoðar
stöðugt skráninguna, og fræðirit falla úr gagna-
grunninum standist þau ekki skilmerki og
staðla stofnunarinnar. Undirrituðum er aðeins
kunnugt um eitt annað íslenzkt fræðirit, sem
skráð hefur verið í grunn ISI. Jökull, tímarit
Jöklarannsóknafélags Islands, var skráð í grunn-
inn nokkrum mánuðum á undan Læknablaðinu.
Við óskum Jökli til hamingju með þennan
áfanga, sem engum ætti að koma á óvart þegar
höfð eru í huga afrek íslenzkra jarðvísinda-
manna í heila öld að minnsta kosti. Skráning á
ISI hefur beinar afleiðingar fyrir höfunda fræði-
greina í Læknablaðinu. Til þessa hefur punktavægi
fræðigreina í Læknablaðinu verið 2/3 (10 af 15)
af punktavægi fræðigreina í erlendum fræðirit-
um skráðum á ISI, tvímælalaust með réttu. Að
öðru óbreyttu hefur þannig umsækjandi um
starf á íslandi, vísindastyrk og svo framvegis
verið því sterkari á svellinu sem stærra hlutfall
vísindaritgerða hans hefur birzt í erlendum
vísindaritum skráðum á ISI. I október síðastliðnum
barst undirrituðum tilkynning frá Vísindasviði
Háskóla íslands um að í ljósi skráningar á ISI væri
Læknablaðið nú „15 stiga tímarit", það er að segja
stæði nú jafnfætis erlendum tímaritum að þessu
leyti. Þessi uppfærsla mun einnig hafa áhrif á
launakjör rannsakenda í þjónustu íslenzka ríkis-
ins, að því marki sem þau eru árangurstengd. Það
er von okkar, að báðir þessir áfangar, NLM og ISI,
muni hvetja íslenzka vísindamenn til þess að birta
afrakstur rannsókna sinna í Læknablaðinu.
Að næstu nágrannalöndum hugsanlega und-
anskildum hefur umheimurinn haft takmarkaðar
hugmyndir um ísland og fólkið sem þar býr
og vinnur. Þegar minnzt hefur verið á ísland,
þá hafa fæstir haft fyrirfram mótaðar hug-
myndir, eða ímyndir, um það hvers konar þjóð eða
einstaklingar við erum. Ekkert „skapalón" var
fyrir í huga umheimsins, sem flokka mætti
Islending í, þá sjaldan hann varð á vegi fólks.
Vitneskja umheimsins byggðist á öðru tveggja,
heimsóknum hingað eða kynnum af einstökum
Islendingum erlendis. Þessi vitneskja var engu
að síður einstaklingsbLmdin og náði aðeins til
brotabrots umheimsins. Sparifjársöfnun íslenzkra
útrásarmanna í nágrannalöndum hefur gjörbreytt
þessu ástandi, reyndar valdið orðstírshruni íslands
og Islendinga, og þannig loks smíðað skapalón,
sem færa má íslendinga í, bæði einstaklinga og
þjóð. Engin afrek í listum, vísindum, íþróttum eða
nokkru öðru atferli okkar munu ná til umheimsins
að sama marki og snögg vinnubrögð útrásarimiar.
Það er því kannski hjákátleg tímasóun að eyða
prentun og pappír í frásagnir af því sem vel tekst,
jafn lítilfjörlegt og það virðist í þessu risavaxna
samhengi. Það verður engu að síður með stuttum
skrefum heiðarlegrar vinnu sem næstu kynslóðir
íslendinga munu smíða íslandi nýtt skapalón og
endurreisa orðstír okkar.
LÆKNAblaðið 2008/94 803