Læknablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 29

Mælitæki
FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Coping lnventoryfor Stressful Situations (CISS)
Endler og Parker25 settu saman sjálfsmatskvarðann
Coping Inventory for Stressful Situations (CISS) til
að mæla bjargráðastíl fólks. Þeir skilgreindu þrjá
óháða þætti bjargráða; verkefna-, tilfinninga-
og hliðrunarmiðuð bjargráð. Hliðrunarmiðuð
bjargráð skiptast í tvo tiltölulega aðgreinda und-
irþætti, annars vegar félagslega dægrastyttingu
og hins vegar afþreyingu. Kvarðinn inniheldur
48 staðhæfingar, 16 í hverjum aðalþætti. Svarað er
á fimm punkta Likert-stiku og liggja svarmögu-
leikar á bilinu „1 - alls ekki" til „5 - mjög mikið".
Þátttakendur eru beðnir um að svara kvarðanum
eftir því í hve miklum mæli þeir bregðast við líkt
og staðhæfing segir til um, þegar þeir lenda í að-
stæðum sem eru erfiðar, streituvaldandi eða koma
þeim úr jafnvægi. Areiðanleiki kvarðans í þessari
rannsókn reyndist vera A=0,91 fyrir verkefnamið-
uð, A=0,91 fyrir tilfinningamiðuð og A=0,84 fyrir
hliðrunarmiðuð bjargráð.
Social Support Questionnaire, Shortform (SSQSR)
SSQSR kvarðinn er notaður til að mæla félags-
legan stuðning. SSQ (27 spurningar) var settur
saman árið 1983. Arið 1987 var kvarðinn styttur í
sex spurningar.22 Spurningum kvarðans er skipt í
tvennt til að meta bæði magn og gæði félagslegs
stuðnings. I fyrri hluta spuminganna eru þátt-
takendur beðnir um að telja upp það fólk, þó ekki
fleira en níu manns, sem þeir geta treyst að veiti
þeim hjálp eða stuðning á þann hátt sem hver
spurning tiltekur. í seinni hluta spurninganna
eru þátttakendur beðnir um að merkja við hversu
sáttir þeir eru við þann heildarstuðning sem þeir
fá. Svarað er á sex punkta Likert-stiku og liggja
svarmöguleikar á bilinu „1 - mjög ósátt/ur" til „6
- mjög sátt/ur". I þessari rannsókn var áreiðan-
leiki fyrri hluta kvarðans A=0,86 og A=0,90 fyrir
seinni hluta hans. Einungis seinni hluti spurn-
inganna, sá sem snýr að ánægju með stuðning, var
notaður í þessari rannsókn.
Tafla I. Meðaltöl og staðalfrávik þunglyndis- og kvíðakvarða HADS, bjargráðakvarða
CISS, kvarða fyrir vandamál tengd því að vera með sykursýki (PAID) og nýjustu langtíma
blóösykursgilda (HbAlc).
Meðaltal Staðalfrávik
HAÐS þunglyndiskvarði 3,6 3,7
HADS kvíöakvarði 6,6 4,5
Tilfinningamiðuð bjargráð 42,0 12,5
Verkefnamiðuð bjargráð 52,2 10,8
Hliörunarmiöuö bjargráö 42,6 9,5
Félagslegur stuðningur 31,7 4,0
PAID 40,1 12,2
Nýjustu HbAlc-gildi 8,1 1,6
atriða er mæla kvíða reyndist vera A=0,89 en A 0,85
fyrir þau sem mæla þunglyndi.
Problem Areas in Diabetes Scale (PAID)
PAID er notaður til að skima eftir streitu tengdri
því að vera með sykursýki og var hannaður af
Polonsky og félögum árið 1995. Þetta er 20 atriða
sjálfsmatskvarði þar sem spurt er um ýmis til-
finningaleg vandamál sem Polonsky og félagar
töldu tengjast því að lifa með sykursýki. Svarað
er á fimm punkta Likert-stiku og liggja svarmögu-
leikar á bilinu „ekki vandamál" til „mjög mikið
vandamál". Hægt er að skora á bilinu 0 til 100 þar
sem hærri skor gefa til kynna meiri vandamál.28'
29 í þessari rannsókn reyndist áreiðanleiki PAID
vera A=0,92.
Einnig voru lögð fyrir fleiri mælitæki og ýmsar
spurningar er varða bakgrunn þátttakenda sem
ekki er greint frá í þessari grein. Leitað var í
sjúkraskrár þátttakenda til að fá upplýsingar um
greiningarár og nýjasta HbAlc gildi á D-G3.
Tölfræðileg úrvinnsla
Öll úrvinnsla fór fram í tölfræðiforritinu SPSS.
Lýsandi tölfræði og fylgni var reiknuð fyrir allar
breytur en að auki voru eftirfarandi aðferðir
notaðar í úrvinnslu gagna: Stigveldis marghliða
aðhvarfsgreining (hierarchical multiple regression),
T-próf og marghliða dreifigreining (ANOVA).
Hospital Anxiety and Depression Scale (HADS)
HADS var þróaður af Zigmond og Snaith árið 1983
til að skima fyrir vanlíðan eins og kvíða og/eða
þunglyndi hjá fólki sem dvelur á sjúkrahúsum.27
Listinn mælir einkenni kvíða og þunglyndis en
ekki einkenni líkamlegra sjúkdóma sem geta verið
svipuð eða þau sömu og í kvíða og þunglyndi.
Listinn er alls 14 atriði, sjö þeirra mæla kvíða og
sjö þunglyndi. Kvarðanum er svarað á fjögurra
punkta stiku þar sem hærra heildarskor gefur til
kynna fleiri einkenni kvíða og þunglyndis. Nota
má heildartölu kvarðans eða skipta niðurstöðum
í þunglyndis- og kvíðaskor. Areiðanleiki þeirra
Niðurstöður
Lýsandi tölfræði
í töflu I má sjá meðaltöl og staðalfrávik fyrir lykil-
breytur rannsóknarinnar. Þetta eru breytur sem
snúa að bjargráðum og félagslegum stuðningi, sem
og breytur sem Iýsa andlegu og líkamlegu ástandi
þátttakenda, það er að segja þunglyndi, kvíði,
vandamál tengd því að lifa með sykursýki (PAID)
og nýjasta langtíma blóðsykursgildi (HbAlc).
Fylgni á milli bjargráða, félagslegs stuðnings,
þunglyndis og kvíðaeinkenna, vandamála tengdra því
að vera með sykursýki og mælinga á nýjasta langtíma
blóðsykursgildi (HbAlc)
LÆKNAblaðið 2008/94 825