Læknablaðið - 15.12.2008, Blaðsíða 27

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Fjóla Katrín
Steinsdóttir1
BA í sálfræði
Hildur
Halldórsdóttir1
BA í sálfræði
Arna
Guðmunds-
dóttir2
sérfræðingur
í efnaskiptasjúkdómum
Steinunn
Arnardóttir2
deildarlæknir
Jakob Smári1
sálfræðingur
Eiríkur Örn
Arnarson34
sálfræðingur
Lykilorð: sykursýki, ungt fólk,
félagslegur stuðningur, bjargráð,
geðslag.
’Félagsvísindadeild HÍ,
2Landspítala,
3læknadeild HÍ,
4sálfræðiþjónustu
vefrænna deilda LS, end-
urhæfingarsviði.
Eiríkur örn Arnarson
sálfræðingur,
sálfræðiþjónustu
Landspítala,
endurhæfingarsviði og
dósent, læknadeild HÍ.
Bréfaskipti: Eiríkur örn
Arnarson
eirikur@landspitali. is
Ungt fólk með sykursýki tegund 1:
Fylgni sálfélagslegra þátta, blóð-
sykursstjórnunar, þunglyndis og kvíða
Ágrip
Tilgangur: Að kanna hvort sálfélagslegar breytur,
bjargráð og félagslegur stuðningur segi fyrir um
andlega og líkamlega líðan ungs fólks með syk-
ursýki.
Efniviður og aðferðir: Fimmtíu og sex ungmenni
á milli tvítugs og þrítugs með sykursýki af tegund
1 tóku þátt í rannsókninni. Svarhlutfall var 78%.
Þátttakendur komu alls staðar að af landinu, 64,3%
frá höfuðborgarsvæðinu, 33,9% af landsbyggð-
inni. Sjálfsmatskvarðar voru notaðir til að meta
þunglyndi, kvíða, bjargráð, félagslegan stuðning
og vandamál tengd því að vera með sykursýki.
Einnig var safnað upplýsingum úr sjúkraskrám
þátttakenda um niðurstöður langtíma blóðsykurs-
mælinga (HbAlc).
Niðurstöður: Góður félagslegur stuðningur
tengdist minna þunglyndi og kvíða, sem og minni
vandamálum tengdum því að vera með sykursýki.
Tilfinningaleg bjargráð tengdust almennt lakari
liðan og verkefnamiðuð bjargráð betri líðan. Engin
fylgni var hins vegar á milli sálfélagslegra breyta
og niðurstaða blóðsykursmælinga og fremur veik
fylgni á milii vandamála tengdra því að vera með
sykursýki og blóðsykursmælinga.
Alyktun: Félagslegur stuðningur og bjargráð hafa
sterka fylgni við mælingar á þunglyndi, kvíða og
vandamálum tengdum því að vera með sykursýki.
Niðurstöðurnar gefa til kynna að mjög mikilvægt
sé að kenna og efla notkun á verkefnamiðuðum
bjargráðum í stað tilfinningamiðaðra bjargráða hjá
fólki með sykursýki. Einnig er ljóst að félagslegur
stuðningur er afar mikilvægur fyrir ungt fólk með
sykursýki og því þarf að taka mið af aðstandend-
um í meðferð og fræða þá um sjúkdóminn og mik-
ilvægi þess að veita viðeigandi stuðning.
Inngangur
Rannsóknir undanfarinna ára benda til þess að
ýmsar sálfélagslegar breytur, til dæmis bjargráð og
félagslegur stuðningur, skipti máli bæði fyrir blóð-
sykursstjórnun fólks með sykursýki og þunglyndi
og kvíða í kjölfar sykursýkinnar.1,2 Niðurstöður
rannsókna hníga einnig í þá átt að samvirkni
sé á milli þunglyndis og langvarandi sjúkdóma
þannig að einkenni sjúkdóms ágerist með auknu
þunglyndi3. Jafnframt gefa margar rannsóknir til
kynna að þunglyndi sé allt að tvisvar til þrisvar
sinnum algengara í þýði fólks með sykursýki en
í almennu þýði.4'7 Lífstíðaralgengi meiriháttar
þunglyndisröskunar hefur reynst vera á bilinu
14-39% hjá fólki með sykursýkiA6/ 8-10 Þótt margt
bendi til þess að fólk með sykursýki sé í aukinni
hættu á að fá þunglyndi eru fræðimenn ekki allir
á sama máli. Til dæmis sýndi rannsókn frá 2007"
að fólk með sykursýki væri ekki líklegra en aðrir
til að greinast með þunglyndi. Möguleg skýring á
þessu misræmi er sú að sum einkenni sykursýki
eru þau sömu og einkenni kvíða og þunglynd-
is. Þunglyndiseinkenni hafa verið tengd verri
sjálfsstjórn, of háum blóðsykri, auknum líkum á
fylgikvillum, minni virkni, fleiri heimsóknum á
bráðamóttöku og fleiri innlögnum á sjúkrahús.4-
6-8,12-14 f|est; bendi til fylgni á milli þunglyndis
og verri blóðsykursstjómunar hefur hún ekki
alltaf komið fram.3,8-10,12 Ástæður þess geta verið
aðferðafræðilegar, til dæmis er ekki alltaf gerður
greinarmunur á alvarleika þunglyndis né á teg-
und 1 og 2 af sykursýki, en niðurstöður nokkurra
nýlegra rannsókna benda til að tengsl þunglyndis
og blóðsykurstjómunar séu meiri hjá fólki með
sykursýki af tegund 1. Líklegt þykir að ástæðan
sé sú að fólk með insúlínháða sykursýki þurfi
að sinna sjúkdómnum meira.15 Til dæmis hefur í
einni rannsókn15 einungis fundist samband á milli
þunglyndis og blóðsykursstjómunar hjá fólki sem
þurfti að sprauta sig með insúlíni þrisvar sinnum
eða oftar á dag.
Bjargráð vísa til þess hvernig tekist er á við
streituvekjandi aðstæður. Þau virðast hafa áhrif
á samband streituvaldandi aðstæðna, til dæmis
langvarandi sjúkdóma, og aðlögunar. Þar sem
hugsanlega má hafa áhrif á þau bjargráð sem fólk
beitir þegar það mætir mótlæti skiptir miklu máli
að kanna betur hlutverk mismunandi bjargráða
í tengslum við til að mynda sykursýki. Aukinn
skilningur á þessu gæti bætt árangur í með-
ferð. Verkefnamiðuð bjargráð fela í sér að takast
LÆKNAblaðið 2008/94 823