Læknablaðið - 15.01.2009, Qupperneq 11

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKNIR
Algengi geðlyfjanotkunar eldri
Islendinga utan stofnana
Ólafur
Samúelsson1
lyf- og öldrunarlæknir
Helga Zoéga2 3
aðferðafræðingur
Aðalsteinn
Guðmundsson1
lyf- og öldrunarlæknir
Matthías
Halldórsson2
embættislæknir
Lykilorð: geðlyf, lyfjanotkun,
algengi, aldraðir, ísland.
’öldrunarsviði Landspítala,
2Landlæknisembættinu,
3miðstöð í lýðheilsuvísindum
- HÍ.
Fyrirspurnir og bréfaskipti
Ólafur Samúelsson,
öldrunarsviði Landspítala
Landakoti,
101 Reykjvík.
Sími: 5431000
olafs@landspitali. is
Ágrip
Markmið: Að meta algengi geðlyfjanotkunar aldr-
aðra sem bjuggu utan stofnana árið 2006.
Efniviður og aðferðir: Lýsandi áhorfsrannsókn
sem byggði á gögnum úr lyfjagagnagrunni
Landlæknisembættisins. Þýðið var Islendingar
70 ára og eldri sem bjuggu utan stofnana (8,6%
af heildarmannfjölda). Algengi þunglyndis-, geð-
rofs-, kvíðastillandi- og svefnlyfjanotkunar (ATC-
flokkar N06A, N05A, N05B, N05C) var skilgreint
sem fjöldi einstaklinga á hverja 100 íbúa sem leysti
út eina eða fleiri lyfjaávísun á tiltekin lyf árið 2006.
Niðurstöður voru bornar saman við upplýsingar
úr lyfjagagnagrunni um geðlyfjanotkun Dana á
aldrinum 70 til 74 ára.
Niðurstöður: Einstaklingar 70 ára og eldri leystu
út þriðjung allra lyfjaávísana á íslandi árið 2006,
þar af var fjórðungur á geðlyf. Eldri konur voru
líklegri en karlar til að nota geðlyf (RR=1,40 95%
CI: 1,37-1,43). Algengi geðlyfjanotkunar í þýð-
inu var 65,5% fyrir konur og 46,8% fyrir karla.
Algengust var notkun kvíðastillandi lyfja og
svefnlyfja (N05B eða N05C), 58,5% meðal kvenna
og 40,3% meðal karla. Algengi þunglyndislyfja-
notkunar var 28,8% meðal kvenna og 18,4% meðal
karla. Um 5% þýðisins notaði geðrofslyf. Algengi
geðlyfjanotkunar meðal 70-74 ára var 1,5 til 2,5 falt
hærra á íslandi en Danmörku.
Ályktun: Geðlyfjanotkun eldri íslendinga er
almenn, einkum í flokkum kvíðastillandi- og
svefnlyfja. Samanborið við upplýsingar úr dönsk-
um lyfjagagnagrunni fyrir aldurshópinn 70-74 ára
er ávísun á geðlyf algengari á Islandi.
Inngangur
Öldruðum hefur fjölgað í heiminum á síðustu
áratugum. Hlutfallsleg fjölgun er mest meðal
háaldraðra. Sjúkdómar sem þurfa lyfjameðferðar
við verða algengari með aldrinum. I okkar heims-
hluta er víða meira en helmingi lyfja ávísað til
einstaklinga eldri en 65 ára.1 Ný lyf og ábendingar
lyfjameðferðar koma stöðugt fram og algengara er
að fleiri en eitt lyf séu notuð samhliða við sömu
ábendingu.
Lyfjanotkun aldraðra á Norðurlöndunumhefur
aukist jafnt og þétt á síðustu áratugum.2'4 Sem
dæmi má nefna að í Svíþjóð er meira en fjórðungi
lyfja ávísað til einstaklinga 75 ára og eldri sem eru
9% af heildaríbúafjölda.5 Samanburðarrannsókn
í Gautaborg á hópum 70 og 80 ára einstaklinga á
30 ára tímabili sýndi að í lok tímabilsins voru að
jafnaði notuð fleiri lyf og færri voru lyfjalausir.6
Vandamál tengd óviðeigandi lyfjaávísun, með-
ferðarheldni, ofnotkun og vanmeðhöndlun eru öll
vel þekkt við lyfjameðferð aldraðra.7'11
Geðlyfjanotkun aldraðra skýrist meðal annars
af algengi geðrænna einkenna meðal eldri aldurs-
hópa.12'14 Þótt geðlyf virki á einkenni geðsjúk-
dóma, svefntruflanir og hegðunarvandamál getur
notkun þeirra verið vandkvæðum bundin vegna
líffræðilegra breytinga sem tengjast aldri. Aldraðir
eru viðkvæmir fyrir aukaverkunum lyfja, svo
sem slævandi áhrifum, truflunum á vitrænni
getu, utanstrýtueinkennum og byltum.7,15,16 Þær
upplýsingar sem liggja fyrir um geðlyfjanotkun
aldraðra hér á landi sýna yfirleitt hlutfalls-
lega mikla notkun samanborið við lyfjanotkun í
nágrannalöndum okkar.17'19,10
Norðurlöndin reka opinbera lýðgrundaða
gagnagrunna um lyfjanotkun á landsvísu.
Lyfjagrunnarnir sem flestir eru nýir byggjast á
upplýsingum frá lyfsölum um lyfseðilsskyld lyf
sem leyst hafa verið út í lyfjaverslunum. Áhersla
er nú lögð á úrvinnslu úr þessum grunnum til
rannsókna og stefnumótunar og við gæðamat.
Markmið þessarar rannsóknar var að greina
algengi geðlyfjanotkunar á íslandi meðal einstak-
linga 70 ára og eldri, sem búsettir voru utan
dvalar- og hjúkrunarheimila. Jafnframt var al-
gengi geðlyfjanotkunar meðal yngri aldraðra borið
saman við sambærilega notkun í Danmörku.
Efniviður og aðferðir
Um var að ræða lýsandi áhorfsrannsókn
sem byggði á gögnum úr lyfjagagnagrunni
Landlæknisembættisins. Rannsóknartímabilið
náði frá 1. janúar 2006 til og með 31. desember
2006. Þýðið var íslendingar 70 ára og eldri sem
bjuggu utan dvalar- og hjúkrunarrýma allt rann-
LÆKNAblaðið 2009/95 1 1