Læknablaðið - 15.06.2010, Blaðsíða 17

FRÆÐIGREINAR
RANNSÓKN
Bráð barkaloksbólga á íslandi
1983-2005
Birgir
Briem1(áður3)
Örnólfur
Þorvarðarson
2(áður 3)
Hannes
Petersen3/4
Höfundar eru allir háls-, nef- og
eyrnalæknar
Lykilorð: tilfelli, faraldsfræði,
barkaloksbólga, Haemophilus
influenzae týpa b, bólusetning.
Grein þessi er lýsing á
rannsókn, Acute epiglottitis
in lceland 1983-2005,
sem fyrst birtist í tímaritinu
Auris, Nasus, Larynx
2009; 36: 46-52, sem
hefur útgáfurétt og hefur
veitt heimild til birtingar í
Læknablaðinu. Læknablaðið
fylgir við birtingu þessarar
greinar leiðbeiningum
Alþjóðasamtaka ritstjóra
læknablaða: www.icmje.org/
publishing_4overlap.html
’Háls-, nef- og eyrnadeild,
Rikshospitalet, Osló,
Noregi.
2Háls-, nef- og eyrnadeild,
Akademiska Sjukhuset,
Uppsala, Svíþjóð.
hHáls-, nef- og eyrnadeild
Landspítala, Dósent í
Anatómiu 4Læknadeild
Háskóla íslands,
Reykjavík, ísland.
Fyrirspurnir og
bréfaskipti:
Hannes Petersen,
háls-, nef-, og eyrnadeild
Landspítala,
104 Reykjavík.
Sími +354 543 7383
hpet@hi.is
Ágrip
Inngangur: Barkaloksbólga er bráðasjúkdómur
sem hafa verður í huga hjá sjúklingum með
öndunarerfiðleika eða í andnauð. Nýgengi sjúk-
dómsins hefur minnkað, sérstaklega meðal barna,
og er því helst að þakka bólusetningu gegn
Haemophilus influenzae týpu b (Hib) bakteríunni.
Markmið rannsóknarinnar er að lýsa breytingum
á faraldsfræði bráðrar barkaloksbólgu á Islandi á
tímabilinu frá 1983-2005.
Efniviður og aðferðir: Fundnir voru sjúklingar
með útskriftarsjúkdómsgreininguna bráða barka-
loksbólgu. Skoðaðar og skráðar voru breyt-
urnar: aldur, kyn, mánuður/ár greiningar, rækt-
unarsvör, meðhöndlun öndunarvega, innlögn
á gjörgæsludeild, sýklalyfjaval, lengd sjúkra-
hússdvalar, tíðni meiriháttar fylgikvilla og dánar-
tíðni.
Niðurstöður: Fimmtíu og sjö sjúklingar fundust
(árlegt nýgengi 0,93/100.000 íbúa). Meðalaldur
var 33,3 ár (1-82). Eftir að bólusetning gegn Hib,
í ungbarnavernd árið 1989, hætti sjúkdómurinn
að greinast í börnum. Tíðni sjúkdómsins hjá
fullorðnum hefur sýnt ómarktæka aukningu
á tímabilinu sem skoðað var. Fyrir upphaf
bólusetningar var Hib algengasta bakterían
sem ræktaðist frá sjúklingum með bráða barka-
loksbólgu en hefur ekki ræktast síðan 1991, en
streptococcus bakteríur greinst sem algengasti
orsakavaldur. Meðaldvöl á sjúkrahúsi var 5,05
nætur og voru 51% sjúklinga lagðir á gjörgæslu.
Meiriháttar fylgikvillar voru sjaldgæfir og
dánartíðni 0%.
Alyktun: A tímabilinu hafa orðið meiriháttar
breytingar á faraldsfræði bráðrar barkaloksbólgu
á Islandi. Aður var sjúkdómurinn algengari hjá
bömum en fullorðnum en eftir upphaf bólu-
setninga gegn Hib bakteríunni greinist hann nær
eingöngu hjá fullorðnum. Meðferð hefur löngum
verið umdeild, en samantekt okkar bendir til
þess að óhætt sé að vakta sjúklinga með væg/
meðalvæg einkenni án öndunarfæraíhlutunar.
Inngangur
Bráð barkaloksbólga er sýking sem veldur
bólgu og bjúg á barkaloki og í aðliggjandi
vef ofan raddbanda. Mikilvægt er að læknar
séu á varðbergi gagnvart sjúkdómnum vegna
hættu á hraðri og lífshættulegri þrengingu
efri loftvega. Einkenni sjúkdómsins geta verið
breytileg, allt frá vægum hita og hálssærindum
til verulegra kyngingar- og öndunarörðugleika.1"9
Aður greindist sjúkdómurinn helst hjá ungum
börnum og algengasti orsakavaldur var bakterían
Haemophilus influenzae týpa b (Hib). Eftir að þróað
var bóluefni gegn Hib (kom á markað 1985) og
bóluefnið tekið í notkun í ungbarnavernd hefur
faraldsfræði sjúkdómsins breyst verulega.5'7'840'19
Rannsóknir hafa sýnt mikla fækkun tilfella hjá
börnum en tilfeilum hjá fullorðnum annaðhvort
fjölgað1'7'11 eða þau staðið í stað.312 Enn greinast
stöku tilfelli af barkaloksbólgu af völdum
Hib, bæði í fullorðnum og börnum, sem að
einhverju leiti er hægt að rekja til misheppnaðrar
bólusetningar.8'13'17'18 Hins vegar hafa Streptococci
sp. bakteríur tekið við sem langalgengasti
orsakavaldur bráðrar barkaloksbólgu.
Meðferð bráðrar barkaloksbólgu hefur löng-
um verið umdeild. Gefin eru sýklalyf í æð og
stuðningsmeðferð en reglur verið mjög breyti-
legar eftir sjúkrahúsum er kemur að því hvaða
sjúklinga á að vakta á gjörgæsludeild og hvenær
eigi að grípa irtn og tryggja öryggi öndunarvega
með barkaþræðingu eða barkaskurði.
Bráð barkaloksbólga er fremur sjaldgæfur
en lífshættulegur sjúkdómur. Faraldsfræði sjúk-
dómsins hefur breyst verulega á undanförnum
áratugum og skilningur lækna á þessum breyting-
um er mikilvægur þegar kemur að greiningu og
meðferð. Markmið rannsóknarinnar var að meta
breytingar á faraldsfræði og meðferð bráðrar
barkaloksbólgu á íslandi á 23 ára tímabili, frá 1983
til 2005.
Efniviður og aðferðir
Leitað var í sjúkraskrám Landspítala (áður
Landspítali, Sjúkrahús Reykjavíkur, Landa-
kotsspítali og Borgarspítali) að útskriftargrein-
ingunni bráð barkaloksbólga (ICD-9 464.3 og
ICD-10 J051), en leitin náði til bæði barna- og
fullorðinsdeilda. Að auki voru samráðskvaðningar
á háls-, nef- og eyrnadeild Fjórðungssjúkrahússins
á Akureyri kannaðar með tilliti til sömu greininga.
LÆKNAblaöið 2010/96 405