Læknablaðið - 15.06.2010, Blaðsíða 11

FRÆÐIGREINAR
Þóra Sif
Ólafsdóttir1
deildarlæknir á skurðdeild
Gunnar
Guðmundsson2’4
lungnalæknir
Jóhannes
Björnsson3'4
meinafræðingur
Tómas
Guðbjartsson1-4
brjóstholsskurðlæknir
Lykilorð: miðmætisspeglun,
lungnakrabbamein, stigun,
sarklíki, fylgikvillar, árangur,
blæðing, skurðdauði.
Hjarta- og
lungnaskurðdeild1,
lungnadeild2,
meinafræðideild
Landspítala3, læknadeild
H(<
Fyrirspurnir og bréfaskipti:
Tómas Guðbjartsson,
hjarta- og lungnaskurðdeild
Landspítala,
101 Reykjavík.
tomasgud@landspitali. is
RANNSÓKNIR
Miðmætisspeglanir á íslandi:
Arangur og ábendingar
Ágrip
Inngangur: Þegar nálgast þarf sýni úr miðmæti,
til dæmis við stigun lungnakrabbameins eða
við greiningu æxla af óþekktum uppruna, er
miðmætisspeglim (mediastinoscopy) kjörrann-
sókn. Ekki liggja fyrir upplýsingar um ábendingar
eða árangur þessara aðgerða hér á landi og er
markmið rannsóknarinnar að bæta úr því.
Efniviður og aðferðir: Afturskyggn rannsókn
á öllum sjúklingum sem gengust undir mið-
mætisspeglun á íslandi 1983-2007. Listi yfir
sjúklinga fékkst úr aðgerða- og meinafræðiskrá
Landspítala og klínískar upplýsingar úr sjúkra-
skrám. Borin voru saman fimm ára tímabil.
Niðurstöður: Alls voru gerðar 278 aðgerðir
á tímabilinu en upplýsingar vantaði hjá 17
sjúklingum og var þeim sleppt. Eftir í rannsókninni
voru 261 sjúklingur (159 karlar, 102 konur,
meðalaldur 59 ár). Aðgerðum fjölgaði úr 16 á
fyrsta tímabili í 85 á því sfðasta (p<0,01). Helstu
ábendingar voru stigun lungnakrabbameins (61,3
%), óþekkt fyrirferð í miðmæti (24,5%) og grunur
um sarklíki (8,8%). Ábendingar héldust óbreyttar
á milli tímabila. Miðgildi aðgerðartíma var 30
mínútur (bil 10-320) og legutíma 1 dagur (bil 1-26).
Algengustu vefjagreiningar voru ósérhæfðar
breytingar (33,6%), meinvörp lungnakrabbameins
(23,8%) og sarklíki (12,7%). Helstu fylgikvillar
voru hæsi vegna raddbandalömunar (1,5%),
blæðing (>500 ml) (1,1%), og skurðsýking (0,3%).
Tvö dauðsföll urðu innan 30 daga (0,76%); eitt
vegna blæðingar.
Ályktun: Miðmætisspeglunum fer fjölgandi á
Islandi, sérstaklega í tengslum við stigun lungna-
krabbameins. Um er að ræða örugga rannsókn þar
sem tíðni fylgikvilla er lág og sértæk niðurstaða
fæst í flestum tilvikum.
Inngangur
Miðmætisspeglun hefur í fimm áratugi verið
notuð til greiningar sjúkdóma í miðmæti. Eric
Carlens háls-, nef og eyrnalæknir í Svíþjóð
framkvæmdi fyrstu miðmætisspeglunina árið
19591 og hefur hún síðan verið talin kjörrannsókn
við sýnatöku úr miðmæti.2-3 Gerður er 2-3 cm
skurður neðarlega á hálsi og röri með ljósgjafa
rennt niður eftir framhlið barkans. Komist er niður
fyrir barkakjöl (carina) og sýni tekin úr eitlum eða
fyrirferðum í fremra miðmæti, séu þær til staðar.
Miðmætisspeglun má einnig framkvæma með
aðstoð holsjár sem tengd er við sjónvarpsskjá
(video-assisted mediastinoscopy).4
Miðmætisspeglun hefur sannað gildi sitt við
uppvinnslu ýmissa sjúkdóma, sérstaklega við
stigun lungnakrabbameins og hjá sjúklingum
með stækkaða miðmætiseitla, til dæmis þegar
grunur leikur á eitilkrabbameini eða sarklíki.5'
6 Rannsóknin er tiltölulega fljótleg og legutími
yfirleitt stuttur. Engu að síður getur hún verið
tæknilega flókin og fylgikvillar hættulegir, ekki
síst blæðingar sem getur verið erfitt að stöðva.2-7-8
Árangur miðmætisspeglana hér á landi hefur
ekki verið rartnsakaður áður og var tilgangur
rannsóknarinnar að bæta úr því. Aðaláhersla var
lögð á ábendingar aðgerðarinnar og alvarlega
fylgikvilla en einnig að meta hversu oft fékkst
sértæk vefjagreining og kanna afdrif sjúklinganna.
Efniviður og aðferðir
Rannsóknin er afturskyggn og nær til allra
sjúklinga sem gengust undir miðmætisspeglun á
íslandi á 25 ára tímabili, eða frá 1. janúar 1983 til
31. desember 2007. Sjúklingar voru fundnir með
leit í aðgerðaskrám Landspítala. Alls fundust
278 tilfelli í þessum skrám en hjá 17 sjúklingum
fundust sjúkraskrár ekki (6,1%) og var þeim
tilfellum sleppt.
Klínískar upplýsingar voru fengnar úr
sjúkraskrám, aðgerðarlýsingum og vefjasvörum.
Skráðar voru 53 breytur í tölvuforritið Excel, þar
á meðal aldur við greiningu, kyn, áhættuþættir
aðgerðar, aðgerðardagur, legutími og fylgikvillar
í og eftir aðgerð. Meiriháttar blæðing var skil-
greind sem blæðing yfir 500 ml. Ef sjúklingur lést
innan 30 daga frá aðgerð var það skilgreint sem
LÆKNAblaðið 2010/96 399