Læknablaðið - 15.01.2011, Qupperneq 37

________UMRÆÐA O G FRÉTTIR
Ú R PENNA STJÓRNARMANNA LÍ
Heilsugæsla í kreppu
Anna Kristín
Jóhannsdóttir
annakrisjo@gmail. com
Höfundur er
heilsugæslulæknir á
Seltjarnarnesi
Stjórn LÍ
Birna Jónsdóttir,
formaður
Valgerður Á Rúnarsdóttir,
varaformaður
Sigurveig Pétursdóttir,
gjaldkeri
Anna K. Jóhannsdóttir
ritari
Ágúst Örn Sverrisson
Árdís Björk Ármannsdóttir
Orri Þór Ormarsson
Ragnar Victor Gunnarsson
Þórey Steinarsdóttir
í pistlunum Úrpenna
stjórnarmanna Li birta
þeir sínar eigin skoðanir
en ekki félagsins.
Undanfarirtrt áratug hefur verið stöðug krafa um
sparnað í heilbrigðiskerfinu, ekki síður fyrir hrun.
Heilbrigðiskerfið var alltaf of dýrt, best í heimi
en samt of dýrt. Eftir hrun hefur spamaðarkrafan
aukist enn meira. Laun hafa verið lækkuð,
starfsfólki fækkað, vinnuálagið aukið. Erum við
komin að sársaukamörkunum? Frekari sparnaður
þýðir minnkun á þjónustu. Hvaða þjónustu á að
minnka?
Undanfarin ár hefur hver einasti heilbrigðis-
ráðherra talað um að styrkja heilsugæsluna.
Heilsugæslan hefur lítið orðið vör við þá styrk-
ingu. Þar hefur líka verið sparað, laun lækkuð,
yfirvinna tekin af, ekki ráðið í stöður sem losna.
Það hefur þýtt minna tímaframboð svo aðgengi
sjúklinga hefur skerst. Pappírsvinna hefur marg-
faldast, meðal annars vegna vottorðaskrifa, svo
sem vegna umsókna um lyfjaskírteini, sem er liður
í að ná niður lyfjaverði. Fyrir vikið er enn minni
tími fyrir sjúklinginn.
Ein sparnaðarhugmynd heilbrigðisyfirvalda er
að koma á tilvísanakerfi. Það tókst ekki síðast
þegar það var reynt fyrir 15-20 árum. Nú er sú lest
farin. Eins og staðan er í dag leyfir mönnunin ekki
tilvísanakerfi. Farið er að bera á erfiðleikum við að
koma sjúklingum til lækna í sumum sérgreinum.
Þörf er á að finna nýjar boðleiðir og gera aðgengi
greiðara. A félagsfundi LR fyrir stuttu voru
aðgengismál til umræðu. Var mikill samhugur á
fundinum og komu fram ýmsar tillögur. Þegar
eru skipulagðar greiðar boðleiðir, til dæmis fyrir
fólk með hnút í lunga. Meðal annars kom fram sú
hugmynd að setja í hendur sérgreinalæknahóps í
tiltekinni sérgrein að skipuleggja greiðara aðgengi.
LR og LI hafa sameiginlega skipað í starfshóp til
að vinna áfram að þeim hugmyndum sem fram
komu á fundinum. Með bættum boðleiðum milli
heilsugæslu, stofulækna og sjúkrahúsa væri minni
þörf á tilvísanakerfi. Hægt að koma í veg fyrir
tvíverknað, til dæmis við rannsóknir. Sjúklingar
fengju hraðar viðeigandi meðferð. Það myndi
spara talsvert.
Læknum hefur fækkað á íslandi um meira
en 100 síðustu tvö árin. Heimilislæknum hefur
fækkað eins og öðrum læknum. Stéttin er að
eldast, um eða yfir helmingur heimilislækna fer á
eftirlaun næstu 10-15 árin. Fækkun heimilislækna
þýðir að sífellt færri eru til að sinna sjúklingum,
en þeim fækkar ekki sem þurfa á þjónustunni að
halda. Svarið verður að auka hraðann, en við það
verður minni tími fyrir hvem sjúkling og meiri
hætta á útbruna hjá lækninum. Því miður virðist
ráðuneytið aðallega telja afköst heimilislækna í
fjölda samskipta en ekki innihaldi. Hefur verið ýjað
að leti ef samskiptin eru of fá að mati ráðuneytis.
Einnig hefur heimilislæknum verið legið á hálsi
fyrir að ýta vinnunni yfir á síðdegismóttökur
heilsugæslustöðvanna eða á Læknavaktina, af
fjárhagsástæðum. Staðreyndin er hins vegar sú
að allir tímar að deginum eru fullbókaðir, ofan á
fullbókaða móttöku bætast síðan við bráðaerindi,
símtöl og lyfjaendurnýjanir, svo vinnan er unnin
undir stöðugri tímapressu, sem er mjög slítandi
til lengdar. Hugsjón flestra heimilislækna er að
geta sinnt sjúklingum sínum sem best og sem
fyrst, en í manneklu dagsins er sú hugsjón fjarlæg.
Til að heilsugæslan geti sirrnt sínu hlutverki er
brýn þörf á að fjölga námsstöðum. Hugmyndir
hafa komið fram um að endurskipuleggja námið
svo hægt sé að taka inn fleiri sémámslækna fyrir
svipað fjármagn. Þarfnast þær nánari skoðunar.
Það er einnig brýnt að gera starfsaðstæður meira
aðlaðandi, minnka streituna og álagið, bæta
aðstöðu til rannsókna og gæðaþróunar. Gerðar
hafa verið breytingar á vinnuumhverfi lækna
í heilsugæslunni, oftast án samráðs, en ef það
hefur verið haft hefur ýmsum þótt það fremur
til málamynda. Hefur þetta skapað óánægju,
sem hefur hvatt enn meira til landflótta. Frekari
hugmyndir eru uppi um breytt vinnuskipulag,
meðal annars breytingar á síðdegisvöktum
heilsugæslu höfuðborgarsvæðisins. Mikil hætta
er á að ef slíkar hugmyndir verða keyrðar í gegn,
án samvinnu við þá sem vinnunni sinna, muni
enn fleiri greiða atkvæði með fótunum og flytja
til útlanda. Hugmyndir hafa komið fram um
leiðir til að lokka unga lækna heim úr sérnámi,
til dæmis aðstoð með húsnæði, heimfararstyrk,
skattaívilnanir. En það eina sem myndi lokka
þá heim væri að læknar sem vinna á landinu
væru ánægðir. Þar skipta tölur á launaseðlinum
ekki bara máli heldur líka starfsaðstæður, að
læknum sé treyst til að vinna starf sitt af alúð og
fagmennsku og fái frið til að sinna sinni vinnu. Ég
hvet heilbrigðisyfirvöld til að fara raunverulega
að efla heilsugæsluna. Við heimilislæknar erum
tilbúin í samvinnu við það.
LÆKNAblaðíð 2011/97 37