Læknablaðið - 15.09.2011, Page 27

SJUKRATILFELLI OG YFIRLIT
Tafla II. Niðurstöður blóðrannsókna við greiningu á beinkröm og eftir Stoss-meðferð.
Blóðprufa Tilvísun Beinkröm greinist við 27 mánaða aldur Fjórum vikum eftir greiningu Níu dögum eftir Stoss- meðferð Þremur vikum eftir Stoss-meðferð
Hvítblóðkorn, X10E9/L 4,5-11,5 10,0 16,2
Blóðrauði (hemoglobin), g/L 107-133 113 122
Blóðkornaskil (hematocrit), L/L 0,32-0,40 0,36 0,38
Blóðflögur, X10E9/L 150-400 424 669
Meðalfrumurými (MCV), fL 73-88 83 81
Kalkkirtlahormón (parathyroid hormone), ng/L 15,0-65,0 522,9 239,7 74
Fosfat, mmól/L 0,85-1,50 0,89 1,18 1,33 1,85
Kalsíum, mmól/L 2,15-2,60 2,04 2,22 2,43 2,50
Magnesíum, mmól/L 0,71-0,94 0,91
Alkalískur fosfatasi, U/L 120-540 1146 802 662
25-OH-D vítamín, nmól/L >45 <12,5 110,7
1,25-OH-D vitamín, nmól/L >45 61
Járn, pmól/L 9-34 8
Járnbindigeta, pmól/L 49-83 61
Ferritín, pg/L 7-60 54
B12, pmól/L 210-800 242
Transglútamínasi IgA, U/ml <5 <3
Glúten IgG, g/L <105 125
Glúten IgA, g/L <7 <2
Endomycial IgA neikvætt neikvætt
D-vítamínskortur getur haft alvarlegar afleiðingar í för með sér,
eins og beinkröm hjá börnum og beinmeyru hjá fullorðnum.5
Algengi beinkramar á íslandi hefur ekki verið rannsakað
sérstaklega en allmörg tilfelli beinkramar hafa þó greinst hér
á landi á undanförnum árum. Erlendar rannsóknir sýna að
sjúkdómurinn er vaxandi vandamál um allan heim en hann
var áður talinn sjaldgæfur og hverfandi.1-6
D-vítamín er forhormón sem getur myndast í húð eða er
tekið upp í þörmum. Þegar 7-dehýdrókólesteról í húð kemst
í snertingu við útfjólubláa B-geisla (með bylgjulengd 290-
320 nanómetrar) myndast D3-forvítamín sem síðar verður D3-
vítamín (cholecalciferol) fyrir tilstuðlan sjálfkrafa handhverfingar
(spontaneous isomerization) í húðinni. D-vítamín sem frásogast frá
þörmum er á tveimur formum, D2-vítamín (ergocarciferol) sem fæst
úr plöntum þar sem það er nýmyndað og D3-vítamín sem fæst
úr húð spendýra þar sem það myndast líkt og hjá mönnum.
D3-vítamín er allt að þrisvar sinnum virkara en D,-vítamín.2'
7 í lifur er báðum D-vítamín-forverunum breytt í 25-hýdroxí-
D-vítamín og í nýrum myndast virka formið 1,25-díhýdroxí-D-
vítamín. Virka formið stjómar kalkbúskap í líkamanum með því
að auka framleiðslu á kalkbindipróteini í smáþörmum og tekur
þátt í að viðhalda eðlilegum styrk kalsíums og fosfats í blóði
og utanfrumuvökva. D-vítamín er mjög mikilvægt fyrir eðlilegan
beinvöxt en auk þess hefur D-vítamínskortur verið tengdur við
aukna sýkingatilhneigingu og við ýmsa sjálfsónæmissjúkdóma
eins og iktsýki, sykursýki og sum krabbamein.1’8
D-vítamínskortur skiptist í þrjú stig eftir alvarleika. Á stigi eitt
er 25-hýdroxí-D-vítamín lækkað, sem veldur lækkun á kalsíum í
sermi, en 1,25-díhýdroxí-D-vítamín er hins vegar aukið eða óbreytt
vegna afleiddrar kalkvakaofseytingar. Á stigi tvö er enn meiri
lækkun á 25-hýdroxí-D-vítamíni og kalkkirtlahormónin halda
áfram að reyna að halda uppi kalsíummagni með ofseytingu.
Fosfat er lágt og það er væg hækkun í alkalískum fosfatasa. Á
þriðja stigi er kominn alvarlegur skortur á 25-hýdroxí-D-vítamíni
með lækkuðu kalsíum- og fosfatmagni í sermi og aukningu á
alkalískum fosfatasa. Á þessu stigi eru komin fram einkenni
beinniðurbrots sem sjást á röntgenmynd.
Vegna legu íslands myndast D-vítamín ekki í húð yfir
háveturinn.9 Fáar fæðutegundir innihalda D-vítamín en þó má
nefna feitan fisk, sem inniheldur mikið af D3-vítamíni, og einnig
innihalda eggjarauður eitthvað af því. Hérlendis er ekki algengt
0123456789 10 11 12 13 mánada aldur
Mynd 3. D-vítamínnei/sla stúlkunnar miðað við rúðlagðan dagsskammt,frá fæðingu til
13 mánaða aldurs þegar hún fór að fá eina teskeið afþorskalýsi á dag (RDS).
LÆKNAblaðið 2011/97 479