Læknablaðið - 15.10.2011, Blaðsíða 18

RANNSÓKN
Tafla I. Frestun/niðurfelling læknisheimsóknar eftir skýringarbreytum.
Frestun/niðurfelling heimsóknar
% (fjöldi) Phi/ Cramér’s V P‘
Aldur
18-24 27,4 (57/208)
25-34 29,9 (81/271)
35-44 22,6 (70/310)
45-54 20,7 (60/290) 0,15 0,00
55-64 16,9 (40/237)
65+ 9,3 (16/172)
Kynferði
Karl 20,6 (155/752)
Kona 22,7 (168/740) 0,03 0,33
Hjúskaparstaða
Gift(ur)/Sambúð 19,5(208/1069)
Einhleyp(ur) 27,6 (79/286)
Fráskilin(n) 27,8 (25/90) 0,09 0,01
Ekkja/Ekkill 20,0 (6/30)
Foreldri barns yngra en 6 ára
Já 25,8 (100/388)
Nei 20,2 (220/1088) 0,06 0,02
Atvinnustaða
Utan vinnumarkaðar 17,3(31/179)
Hlutastarf 17,5(65/371) 0,08 0,02
Fullt starf (a 40 stundir) 23,9 (199/834)
Atvinnulaus
Já 21,5 (17/79)
Nei 21,8(283/1296) -0,00 0,95
I námi
Já 26,4 (73/277)
Nei 20,5(229/1116) 0,06 0,04
Búseta
Reykjavíkursvæði 20,5 (195/952)
Landsbyggð 23,7 (128/540) 0,04 0,15
Menntun
Grunnskólapróf 22,7 (107/472)
Framhaldsskólapróf 22,0 (131/596) 0,03 0,60
Háskólapróf 19,9 (77/387)
Fjölskyldutekjur á síðasta ári
0-2,4 miljónir 27,1 (55/203)
2,5-6,4 miljónir 23,2 (148/638) 0,08 0,03
6,5 miljónir eða meira 18,2 (80/440)
Fjárhagserfiðleikar
Engir 17,5 (196/1117)
Nokkrir (1 -3) 28,0 (71/254) 0,24 0,00
Miklir (4+) 58,8 (50/85)
krefur.15'17 Ólíkt því sem gildir um tekjur virðist menntun hafa
lítil áhrif á aðgengi að heilbrigðisþjónustu ef marka má erlendar
rannsóknir.9'16 Þó eru vísbendingar um að fólk með minni menntun
noti sérfræðiþjónustu síður en þeir sem hafa meiri menntun og
að fyrirbyggjandi notkun heilbrigðisþjónustu sé fátíðari hjá fólki
með minni menntun.16
Hlutverk og skyldur
Misjafnt er hversu sveigjanlegar starfsskyldur og dagleg verkefni
fólks eru. Þeir sem gegna ósveigjanlegum hlutverkum og eiga erfitt
með að komast frá daglegum skyldum í vinnu eða á heimili gætu
frestað heimsókn til heilbrigðisstarfsmanns þótt þeir teldu þörf á
heimsókninni. Bandarískar rannsóknir benda til að útivinnandi
fólk og fólk með miklar fjárhagslegar skuldbindingar leiti síður
en aðrir til heilbrigðisþjónustunnar með langvinn veikindi sín.7
Þetta kann meðal annars að stafa af erfiðleikum við að komast
frá daglegum verkefnum, en þó skortir vitneskju um það.
Heilsufar og örorka
Heilsufar getur haft áhrif á aðgengi fólks að heilbrigðisþjónustu.
Þeir sem búa við langvinna sjúkdóma, andlega eða líkamlega
fötlun og örorku þurfa oft að leita til fleiri en eins aðila í heil-
brigðiskerfinu yfir lengri tíma.18 Slíkar aðstæður geta leitt til
aukinnar frestunar eða niðurfellingar heimsókna.19 Þá er mögulegt
að erfiðleikar langveikra og fatlaðra við að ferðast um og komast
til og frá þjónustuaðilum hamli notkun heilbrigðisþjónustu.
Heilbrigðisþjónustan
Loks má nefna að aðgengi og frestun heilbrigðisþjónustu ræðst að
verulegu leyti af því hvemig þjónustan er skipulögð og hvernig
greitt er fyrir hana. Einstaklingar sem hafa tiltekinn lækni sem þeir
þekkja með nafni og geta snúið sér til nota heilbrigðisþjónustuna
frekar en hinir sem ekki hafa tengsl við lækni.13'16 Þeir sem búa
í næsta nágrenni þjónustustaðar leita frekar til læknis en hinir
sem þurfa að fara um lengri veg.21 Einnig benda niðurstöður til
að þeir sem hafa áður kostað miklu til heilbrigðisþjónustu fresti
frekar en aðrir ferð til læknis.19-21
Innlendar rannsóknir benda til þess að útgjöld sjúklinga í
heilbrigðisþjónustunni á Islandi hafi aukist undanfarin ár og að
aðgengi að þjónustu sé misjafnt milli hópa. I rannsóknum sem
byggðust á heilbrigðiskönnun meðal fullorðinna íslendinga frá
1997, kom í ljós að yngra fólk, fráskildir, foreldrar ungra barna
og lágtekjufólk frestaði frekar læknisþjónustu en aðrir. Þá kom
í ljós að þeir sem bjuggu við fjárhagserfiðleika, höfðu haft mikil
útgjöld vegna heilbrigðisþjónustu, áttu erfitt með að komast frá
daglegum verkefnum, þurftu að fara um lengri veg til læknis,
höfðu ekki afsláttarkort eða bjuggu við langvinna sjúkdóma,
frestuðu frekar en aðrir ferð til læknis.5-19'20
Enn er sitthvað á huldu um þjónustufrestun hérlendis og
hinar ýmsu ástæður hennar. Þá er ekki vitað hvort breytingar
hafi orðið á frestun læknisþjónustu eða helstu áhrifaþáttum
frestunar. Þessari rannsókn er ætlað að kortleggja frestun læknis-
þjónustu í einstökum samfélagshópum fullorðinna íslendinga
og meta vægi mögulegra áhrifaþátta. Athugað er hvort frestun
læknisþjónustu er með misjöfnum hætti eftir félags- og lýð-
fræðilegum þáttum og hvort fjárhagserfiðleikar og ósveigjanleg
hlutverk (erfiðleikar að komast frá daglegum verkefnum) kunni
J
530 LÆKNAblaðlö 2011/97
Framhald bls. 531