Læknablaðið - 15.10.2013, Qupperneq 32

UMFJOLLUN O G GREINAR
starfsemin hófst og höfum þá væntanlega
verið fyrstir skurðlækna til að ræða við
ráðherrann. Virtist manni sem þá losnaði
um höft, hvort sem þetta var ástæða þess
eða ekki. Þetta var reyndar ekki megin-
ástæða þess að við fluttum heim. Ég fékk
stöðu á Landakotsspítala 1985 og starfaði
þar þangað til stofnuninni var lokað 1996.
Þar stundaði ég almennar skurðlækningar
og lungnaaðgerðir auk þess sem við Sigur-
geir Kjartansson gerðum jafn mikið af
æðaaðgerðum og gert var á Landspítal-
anum á þeim tíma. Ég sá verulega eftir
þeirri stofnun þegar henni var lokað. Þar
var sjaldnast nein töf á framkvæmdum,
gott skipulag og hlutirnir gengu hratt og
vel fyrir sig. Þegar ákveðið hafði verið að
hefja hjartaskurðlækningar á íslandi réði
ég mig síðan í hálfa stöðu sem sérfræð-
ingur í hjartaskurðlækningum á Land-
spítalann 1986. Þá voru þar þegar fyrir
starfandi Hörður Alfreðsson og Kristinn
Jóhannsson sem lærði í Bandaríkjunum.
Grétar Ólafsson brjóstholsskurðlæknir var
yfirlæknir. Ég fór svo um vorið aftur út
til Uppsala í nokkrar vikur til að hressa
upp á þjálfunina áður en við byrjuðum
hér heima. Vegna þess hve þessi starfsemi
hafði verið umdeild og margir andvígir
henni var lagt mikið upp úr því að allt
gengi sem snurðulausast og öruggast fyrir
sig í upphafi. Við Hörður höfðum fengið
vin okkar Hans Erik Hansson, sem þá var
nýorðinn yfirlæknir í Uppsölum, til að
koma og vera með í fyrstu aðgerðunum
þannig að það væri stuðningur erlendis
frá. Ég gerði síðan fyrstu aðgerðirnar með
aðstoð Harðar. Til að við fengjum frið
gagnvart umhverfinu var fyrsta aðgerðin
gerð á laugardegi, þann 14. júní, en það
sýndi sig þegar til kom að það voru
þegar mest lét 18 manns inni á skurð-
stofunni, þannig að leyndin reyndist ekki
mikil! Sjúklingurinn var sextugur karl-
maður sem hafði sagt fyrir aðgerðina að
hann treysti okkur fullkomlega því við
myndum örugglega vanda okkur sérlega
mikið með fyrstu aðgerðina! Aðgerðin,
sem var kransæðaaðgerð, gekk í alla staði
vel, hann náði góðum bata og er nýlátinn
27 árum eftir aðgerð, en banameinið var
ekki hjartasjúkdómur. Fyrstu árin vorum
við tveir, ég og Hörður, sem gerðum
aðgerðirnar með aðstoð Kristins og
Grétars, en síðan kom Kristinn einnig inn
í hópinn ásamt Bjarna Torfasyni þegar
464 LÆKNAblaðiö 2013/99
hann hóf störf á deildinni 1990. Grétar
var yfirlæknir þar til hann lét af störfum
vegna aldurs árið 2000 en hann var alla tíð
harður baráttumaður fyrir starfseminni.
Bjarni tók svo við yfirlæknisstöðunni.
Hann hefur verið duglegur að taka inn
nýjungar auk þess sem hann tók upp
hjartaaðgerðir á börnum og hefur séð um
þann þáttinn. Á síðari árum hafa Tómas
Guðbjartsson, Gunnar Mýrdal, Tómas
Kristjánsson og Arnar Geirsson komið til
starfa á hjartaskurðdeildinni. Frá 1993 var
ég í fullri stöðu á Landspítalanum þar til í
vor að ég hætti."
Þórarinn segir að árangur af hjartaað-
gerðunum á Landspítalanum hafi frá
upphafi verið mjög góður í alþjóðlegum
samanburði. „Það var alltof algengt að
sjúklingar sem fóru erlendis í aðgerðir
fengju sýkingar í kjölfar aðgerða en það
hefur ekki verið vandamál eftir að starf-
semin hófst hér heima. Aðstaðan jafnaðist
kannski ekki á við það allra besta erlendis
en það hefur tekist þokkalega að halda
tækjabúnaði til jafns við það sem gerist
annars staðar, þó oft hafi þurft að ganga
hart fram til að fá endurnýjanir. Til að
byrja með gerðum við nánast eingöngu
kransæðaaðgerðir en fyrstu lokuaðgerðina
gerði ég 1987. Síðan hefur aðgerðategund-
um fjölgað jafnt og þétt. Þessar aðgerðir
hafa verið mjög þakklátar og lífsbætandi
og nokkrir minna sjúklinga hafa gefið
verulegar fjárhæðir til stofnunarinnar
í gegnum árin. Auk þess hefur Lions-
klúbburinn Víðarr, þar sem ég hef verið
félagi í 27 ár, gefið stofnuninni töluverð
verðmæti, auk þess sem hann hefur verið
þungamiðja í stórum söfnunarátökum til
spítalans."
Tekur mörg ár að byggja upp gott teymi
Aðspurður um hvað hafi breyst mest á
þeim 37 árum sem hann hefur stundað
hjarta- og lungnaskurðlækningar segir
Þórarinn að tækjabúnaði hafi fleygt gífur-
lega fram. „Hjarta- og lungnavélar hafa
batnað mikið og meðferð blóðs meðan á
aðgerð stendur er orðin miklu betri en
áður. Meðferð sjúklinga á gjörgæslu eftir
aðgerð hefur einnig batnað til muna, önd-
unarvélar eru betri, sem og lyfin og svo
eru einnig tilkomin stuðningstæki sem
hægt er að beita eftir aðgerðir. Þetta hefur
allt haft mjög jákvæð áhrif á árangurinn.
Sumar aðgerðirnar hafa lítið breyst í
áranna rás en aðrar nýjar hafa komið til,
svo sem viðameiri aðgerðir á ósæðarbilun,
nýjar gerðir af hjartalokum, aðgerðir á
sláandi hjarta án hjarta- og lungnavélar og
þannig mætti lengi telja. Aðgerðartíminn
hefur einnig í flestum tilvikum styst, sem
er mjög til hagræðis fyrir sjúklinginn.
Þegar borinn er saman árangur þá og
nú verður að hafa í huga að meðalaldur
sjúklinga er mun hærri í dag en áður, og
nánast allir fara í aðgerð óháð aldri og því
hversu langt sjúkdómurinn er genginn.
Við hefðum ekki talið suma þá sjúklinga
aðgerðartæka sem ekki er hikað við að
taka í dag. Það þykir ekki tiltökumál í
dag að gera hjartaaðgerð á sjúklingi sem
kominn er yfir áttrætt. í því er fólginn
verulegur árangur. En hlutfall aðgerða
hefur einnig breyst, þar sem kransæðaað-
gerðum hefur fækkað miðað við það sem
mest var og lokuaðgerðum á öldruðu fólki
hefur fjölgað.
Líkt og svo margt annað á nútíma-
sjúkrahúsi eru hjartaaðgerðir teymisvinna
og á Landspítalanum hefur verið mjög öfl-
ugur hópur, bæði á skurðstofu, gjörgæslu
og legudeild, sem hefur þjálfast saman í
gegnum árin. Reglulega hafa komið inn
nýir einstaklingar sem hafa slípast saman
við þá sem fyrir eru og þetta er algjör for-
senda vel heppnaðrar hjarta- og brjósthols-
skurðdeildar. Ef slíkur hópur riðlast eða
leysist upp getur tekið mörg ár að lagfæra
það. Þetta er mjög erfið og krefjandi vinna,
langar stöður og mikil einbeiting, þar sem
ekkert má bregða útaf. Meðaltími aðgerðar
er 3-4 tímar en getur orðið 10-12 og jafnvel
lengri. Lengi vorum við þrír og síðan fjórir
sem skiptum vöktunum á milli okkar og
þær eru orðnar ófáar næturnar sem maður
hefur sofið á Landspítalanum."
Stóð vaktir fram á siðasta dag
Samningar sérfræðinga á Landspítalanum
kveða á um að við 55 ára aldur megi þeir
hætta að taka vaktir. Aðspurður segist
Þórarinn hafa gengið vaktir allt til þess
dags er hann hætti störfum í maí síðast-
liðnum. „Það kom ekkert annað til greina.
Það eru svo fáir menn í þessu að ef einn
dettur úr vaktakerfinu lendir það bara á
hinum. Á hinn bóginn er umfang þessarar
starfsemi ekki meira en svo að það leyfir
ekki mjög marga skurðlækna, því hver