Þjóðlíf - 01.01.1991, Qupperneq 5

FYRST
VERÐUR AÐ
TEMJA HERINN
Tíðindamaður Þjóðlífs, Ólafur
Ingólfsson, í spennuþrungnu
andrúmslofti í Buenos Aires.
Tók m.a. þátt í blaðamanna-
fundi með Alfonsín. Segir frá
syrgjandi mæðrum og náðuð-
um herforingjum...
18-21
ÍSLENDINGAR
EKKI MEÐ!
Framlög íslendinga til flótta-
mannahjálpar hverfandi.
Algjörir eftirbátar annarra Norð-
urlandaþjóða. Löggjöfin 25 ára
og úrelt — ekkert gert. Aðild að
Flóttamannastofnunum í orði —
en ekki á borði. Afar fáir útlend-
ingar á íslandi
14-15
Tíu eftirminnilegustu hljómplötur
áratugarins á innlendum vettvangi og
erlendum. Bubbi Morthens, Skúli
Helgason, Andrea Jónsdóttir, Árni
Matthíasson og Gunnar H. Ársælsson spá í
athyghverðustu plöturnar og strauma og
stefnur áratugarins............... 46
HEILBRIGÐWÍSINDI
Kókaín veldur heilarýrnun......... 54
Frestun dauðans................... 54
Syndir mæðranna koma niður á dætrunum
................................. 54
Róandi lyf og beinbrot............ 55
Ólæknandi timburmenn ............. 55
NÁTTÚRA
Verða áburðarverksmiðjur
óþarfar?.......................... 56
Hvít jól á Mars. Nýjar kenningar
um veðráttu á reikistjörnunni
Mars ............................. 57
Vitaskuldir ...................... 57
ýmislegt
Erlendar smáfréttir .............. 26
Erlendar viðskiptafréttir ........ 52
Krossgáta ........................ 62
Ritskoðuð ótök
í þeim ógnvænlegu átökum sem orðið hafa síðustu vikur hafa margir orðið til að
lofa „fjölmiðlabyltinguna“ sem verði til þess að fólk geti orðið nánast þátttakendur í
átökunum —heima í stofu hjá sér. í framhaldi af því prísa menn „frjálsa fjölmiðla“
og ágæti þeirra. En flestir verða meðvitaðir um skuggahliðar þessarar meintu
fjölmiðlabyltingar þegar fram líða stundir. Það er nefnilega líka hægt að halda því
fram að þáttur fjölmiðla í heimssögulegri tragedíu hafi verið ömurlegur.
Staðreyndin er sú að síðar meir hljóta menn að taka til skoðunar þátttöku
fjölmiðla í stigmögnun æsinga fram að styrjöldinni við Persaflóa. I fjölmiðlafárinu
hafa fréttir verið yfirborðskenndari en áður, æsingur og fordómar hafa óhindrað
sloppið í gegn, öll friðarviðleitni hefur átt erfitt uppdráttar í fréttunum og fréttir og
skýringar voru til að byrja með nær einungis fluttar út frá einum þröngum sjónar-
hóli. Allar reglur frjálslyndrar fréttamennsku hafa verið settar útí horn.
Um svipað leyti og loftárásir bandamanna á írak hófust, gerði Sovétvaldið
svívirðilega tilraun til að merja frelsisviðleitni Litháa undir brynbeltum Rauða
hersins. Afturhaldsklíkan sem virðist vera við völd í Moskvu herti tökin í löndum
Sovétríkjanna og setti m.a. á ritskoðun. Þegar járnkrumlur einræðisins komu
þannig í Ijós, mótmæltu menn auðvitað á Vesturlöndum þessari ósvinnu. Ritskoð-
uninni var komið á til að tefja framgang frjálsræðis í Sovétríkjunum. Ritskoðun er
vopn valdhafa gegn almenningi, áróðursvopn og hún er í eðli sínu vond.
Á hinn bóginn hefur ekki farið mikið fyrir mótmælum vegna ritskoðunar á
fréttum um gang stríðsins við Persaflóa. Þá fyllast fjölmiðlar á Vesturlöndum
góðfúsum skilningi og telja ekki ástæðu til að hafa mörg orð um fyrirbærið
ritskoðun. Er þá ritskoðun orðin réttlætanleg? Hvaða fjölmiðill er frjáls við slíkar
aðstæður?
Gervihnattarstöðvarnar sem hella geislum sínum inní stofur landsmanna á
stríðstímunum hafa flutt einhliða áróðursfréttir um Persaflóastyrjöldina. í síbylju.
Milljónir manna þ.m.t. íslenskar fjölskyldur voru nánast settar inn á áróðursbæk-
istöðvarfjölþjóðahersins til að lifa og hrærast í hugarheimi herforingjanna. Sólar-
hring eftir sólarhring eiga menn að deila með þeim spennu fyrir árásarferðirnar og
stolti yfir háþróaðri drápstækni og „vel heppnuðum" stríðsaðgerðum. Rafurstöðv-
arnar á íslandi hafa slegið taktinn með þessum stöðvum. Hvar voru fréttirnar um
hina hlið málsins? Hvar voru fréttirnar um þjáningu manna sem eru fórnarlömb
þessa stríðs?
Svo forheimskandi fréttaflutningur sem menn hafa notið af Persaflóastríðinu
vekur ugg með mörgum. Fjölmiðlar virðast hafa sameinast um að magna upp
hvatir eins og þjóðrembu, kynþáttahatur og stríðslöngun. Fjölmiðlar hafa borið
sprek í ófriðarbálið og óhjákvæmilegt er að spyrja hver sé þáttur þeirra í þessum
ófriði?
Margir hafa haft á orði að þessi styrjöld hafi í einni svipan þurrkað burt þá
vaxandi von sem virtist eiga sér stoð eftir nokkurra missera þíðu meðal stórvelda,
um að hægt væri að leysa ágreiningsmál milli ríkja og þjóða með friði. Líka af þvi
að stríð er heimskt [ eðli sínu; það bitnar oftar en ekki á saklausum og það skapar
yfirleitt fleiri vandamál en það leysir. Fjölmiðlabyltingin sem átti þátt í að þurrka
burt vonina ber líka sína ábyrgð.
I stríðsástandi skipar mannúð og skilningsviðleitni ekki háan sess. En slíkt
ástand kallar líka á sammannlega skírskotun eins og við höfum einnig sem betur
ferorðið vörvið; bænir milljóna manna umfrið. Og sú von lifir eftir að þrátt fyrirallt
væri hægt að læra af þessari styrjöld, —ekki fleiri stríð.
Óskar Guðmundsson.
Útgefandi: Þjóðlíf h.f. Valiarstræti 4, box 1752,121 Reykjavík, sími 621880. Stjórn: Kristinn Karlsson,
Svanur Kristjánsson, Ásgeir Sigurgestsson, Hrannar Björn, Jóhann Antonsson, Margrét S. Björnsdóttir,
Hallgrímur Guðmundsson, Guðmundur Ólafsson, Halldór Grönvold og Helgi Hjörvar. Framkvæmda-
stjóri: Garðar Vilhjálmsson. Ritstjóri Þjóðlífs: Óskar Guðmundsson. Setn o.íl.: María Sigurðardóttir.
Próförk.: Sigurlaug Gunnarsdóttir. Fréttaritarar: Einar Heimisson (Freiburg) Guðni Th. Jóhannesson,
Guðmundur Jónsson (London), Bjami Þorsteinsson (Danmörk), Guðrún Helga Sigurðardóttir (Finn-
land), Guðbjörg Linda Rafnsdóttir (Lundi), Jón Ásgeir Sigurðsson(New Haven), Þorfmnur Ómarsson
(París). Forsíða,hönnun: Erlingur Páll Ingvarsson. Skrifstofa m.m.: Pétur Björnsson. Bókhald: Jón
Jóhannesson. Auglýsingastjóri: Þórir Gunnarsson. Prentvinnsla: Prentstofa G. Benediktssonar Kópa-
vogi. Áskriftasími: 621880. Framkvæmdastjóri 623280. Auglýsingasímar: 26450 og 28149. Ritstjóri:
28230.
ÞJÓÐLÍF 5