Frjáls verslun - 01.04.2010, Qupperneq 6

6 F R J Á L S V E R S L U N • 4 . T B L . 2 0 1 0
Við látum það berast
Fyrirtækjaþjónusta Pósthússins býður upp á hagstæðar dreifingarlausnir
á almennum bréfum, blöðum, tímaritum og vörum.
Kynntu þér póstmiðlun Pósthússins og við hjálpum þér að ná fram
sparnaði hjá þínu fyrirtæki.
Hafðu samband við sölufulltrúa Pósthússins í síma 585 8300 eða sendu
tölvupóst á netfangið posthusid@posthusid.is
Pósthúsið ehf. Suðurhrauni 1 | 210 Garðabær | S: 585 8300 | www.posthusid.is
Viltu lækka rekstrarkostnaðinn?
RITSTJÓRNARGREIN
Beðið eftir bönkunum
Það er beðið eftir bönkunum. Atvinnulífið kvartar yfir því að bankarnir séu fullir af fé en að þeir taki ekki af skarið við endurskipulagningu fyrir tækja.
Bankarnir segj ast hins vegar ekki geta lánað fyrir­
tækjunum fyrr en þau hafi komið fjármálum sínum á
hreint. Fyrir tækin segja á móti að það sé verk bankanna
að endur skipuleggja fyrirtækin. Þetta er hálfgerð patt­
staða. Bank arnir eru komnir með vinnureglur um það
hvernig tekið verði á skuldugum fyrirtækjum, en það er
eins og það vanti að taka af skarið.
Skuldavandi fyrirtækja og heimila er miklu erfiðara
við fangs efni en margir trúa. Það er auðvitað ástæðan
fyrir biðinni. Siðferðilega spurningin stendur í mönn­
um: Á að afskrifa lán hjá sumum en öðrum ekki? Eiga
þeir sem fá afskrifað að halda eignum sínum eftir sem
áður? Svörin eru ekki á reiðum höndum og
það er ástæðan fyrir töfinni. Öll mis mun un
er óréttlát og óréttlæti kallar á reiði. Á ekki
jafnt yfir alla að ganga?
Á að afskrifa lán þeirra heimila sem eru
mjög skuldug og illa stödd eftir hrunið en
gera ekkert fyrir þau heimili sem standa
ágætlega og geta borgað af lánum sínum? Um
helmingur allra heimila í land inu stendur
ágætlega og getur borgað, helmingur er í
vandræðum – og fjórðungur í alvarlegum
vandræðum.
Á að afskrifa lán hjá þeim fyrirtækjum
sem fóru of geyst í útlánabólunni, oftast fyrir
tilstuðlan og áeggjan gömlu bank anna, en
gera á sama tíma ekkert fyrir þau fyrir tæki
sem fóru varlega og geta staðið í skilum án
teljandi vandræða?
Vandinn er mikill og þjóðin er bæði hrædd og kvíðin.
Það þarf að höggva á hnútinn. Ótti stjórnar mörgum
forstjórum þegar þeir mæta til vinnu á morgnana og í því
andrúmi er erfitt að hvetja aðra til verka. Hver stjórnar í
raun fyrirtækjum í kreppu þegar óttinn er við völd?
Nýlega kom fram í ársskýrslu Landsbankans að
70% fyrirtækja sem væru í viðskiptum við bankann
ættu í vanda vegna banka­ og gengiskreppu. Þetta
eru 5.000 fyrirtæki af 7.000 sem eru í viðskiptum
við bankann. Þar af eru 2.500 fyrirtæki í verulegum
vandræðum, að mati bankans. Eflaust er þetta svipað
hlutfall hjá hin um bönkunum þótt furðulega oft gæti
misræmis í umræðunni um það hversu vandi fyrirtækja
og heimila er mikill eftir bönkum – og raunar er túlkun
bank anna á því hversu krumla bankanna er stór, hve
mörg fyrirtæki þau hafi yfirtekið, mjög mismunandi
og allt að því óskiljanleg.
En hvað eiga bankarnir að gera fyrst atvinnulífið talar
um að beðið sé eftir bönkunum? Eiga þeir að byrja af
krafti að afskrifa skuldir hjá þeim fyrirtækjum sem eru
lífvænleg samkvæmt þeim vinnureglum sem þeir hafa
sett upp? Takið eftir því að þetta er ýmist kallað að
afskrifa lán eða „leiðrétta stöðuna“ í það horf sem var
fyrir hrun.
Bankarnir komast sjálfsagt ekki hjá því að tappa af
skuldum atvinnulífsins og endurræsa það, hvort sem
það er með nýjum eða gömlum eigendum. Láta fyrir­
tæk in byrja með hreint borð. Það hefur lítið upp á sig
að „geyma skuldirnar“ áfram inni í fyrirtækjunum með
því að lengja í lánum, breyta lánum í hlutafé, víkj andi
lán – eða hvað reddingarnar heita. Þetta eru töpuð lán hjá
bönkunum hvor leiðin sem er valin. Á endanum þurfa
þeir að afskrifa lánin; hvort sem skuldugu fyrirtækin
eru látin lifa af með niðurfellingu lána eða látin fara í
gjaldþrot. Þeir komast ekki hjá því.
Þá er það stóra spurningin. Á fólki og fyrirtækjum,
sem eru með viðráðanlegar skuldir, ekki að standa á
sama þótt þeir, sem eru í basli, fái milljónir afskrifaðar
á meðan þeir sjálfir fá ekki neitt? Er þetta ekki bara
gamla góða öfundin? Eru hinir skilvísu og traustu
eitthvað verr settir fjárhagslega þótt hinir stórskuldugu
og  tæknilega gjaldþrota  fái afskrifað svo þeir geti
haldið áfram? Það er nú það. Svarið er að þetta er ekki
öfund, heldur búum við í samfélagi þar sem fólk vill að
jafnt gangi yfir alla. Við erum ekki ein út af fyrir okkur
í vakúmpökkuðum heimi.
Bankarnir hafa dregið lánin úr gömlu bönkunum
yfir til sín á hálfvirði og ætla að byggja eigið fé sitt upp
með mismuninum. Þegar þeir byrja að afskrifa bara hjá
sumum er það á kostnað hinna skilvísu sem eru látnir
borga brúsann upp í topp við endurreisnina – og fá
hvorki vaxtalækkun né afnám verðtryggingar vegna
þess að ekki má styggja lífeyrissjóði og innistæðu eig­
endur en þeir síðarnefndu búa að vísu við mun verri
vaxtakjör en áður. Bankarnir leggja ofurkapp á að búa
til ofurvaxtamun og hirða hann.
Jákvætt viðhorf er dýrmæt eign hverrar þjóðar.
Af skriftir hjá sumum en öðrum ekki eru mjög erfitt mál
siðferðilega og það mun reyna á það þegar bank arnir
byrja að tappa af skuldum fyrirtækja til að hleypa nýju
lífi í atvinnulífið. Allir vilja réttlæti – en endur reisnin
þarf að hefjast. Það er pattstaðan.
Jón G. Hauksson
Skuldavandinn er
erfiðara viðfangsefni
en margir trúa.
Það er auðvitað
ástæðan fyrir
biðinni. Siðferðilega
spurningin stendur
í mönnum: Á að
afskrifa lán hjá
sumum en öðrum
ekki?