Frjáls verslun - 01.04.2010, Qupperneq 17

Fyrst þetta ...
sækir á menning hræðslunnar,
ótta og tortryggni. Tími uppgjörs
og reikningsskila stendur yfir
og er reynslutími fyrir okkur öll
sem þjóð og vafalaust einhver
erfiðasta prófraun sem við
höfum staðið andspænis.“
Sigurður sagði að bankarnir
hefðu dælt út öllum fjármunum
sem þeir gátu komist yfir, ef
einhver vildi taka á móti þeim,
og þess ekki gætt nægjan lega
hvort sá sem tók við pen ing-
unum væri borgunar maður.
Meira að segja bankarnir sjálfir
hefðu verið orðnir stórir leik-
endur í viðskiptum sem þeir lán-
uðu fjármuni til.
„Orðspor þjóðarinnar erlendis
hefur orðið fyrir verulegu áfalli.
Þegar horft er til orsakavalda
hrunsins var stærstur hluti
þessa tiltölulega fámenna hóps
fólks á svipuðu aldursskeiði.
En svo virðist sem þessi hópur
hafi í velgengni sinni orðið
viðskila við uppruna sinn. Svo
ég spyr eins og biskup: „Getur
það verið að sú kynslóð sem
hefur búið við mestu lífsgæði í
sögu þjóðarinnar, hlotið mestu
menntun, bæði hér og erlendis,
að afrakstur þess birtist í hrun-
inu? Að þessi hópur hafi misst
tengsl við uppruna sinn og þau
lífsgildi sem búið hafa með þjóð-
inni í gegnum sætt og súrt?“
Mitt mat er að svo sé ekki.
Stærstur hluti þessa fólks
gengur daglega til sinna starfa,
eða aflar tekna sér og sínum til
viðurværis, á heiðarlegan máta
og býr við sterk fjölskyldutengsl.
Ég held að enn séu í gildi
þau ummæli sem sögð voru í
minni sveit, að þegar borið var
lof á mann var það ekki síst
uppeldinu að þakka.“
Guðrún Lárusdóttir,
framkvæmdastjóri Stálskipa
Að sögn Guðrúnar hófst reynsla
hennar sem atvinnu rek andi
ekki fyrr en árið 1970. Henni
er minnisstætt þegar hún sem
ung kona vann hjá fyrirtæki
sem þurfti að flytja inn hráefni
til framleiðslu á vörum og hve
erfitt var að fá innflutningsleyfi.
Ómældur tími fór í að fá áheyrn
og ekki tókst alltaf að fá leyfi í
fyrstu atrennu. „Sem betur fer
hefur margt breyst til batnaðar
á þeim tíma sem liðinn er,“
sagði Guðrún. „Á árunum ‘56-
’59 var gengið fellt þrisvar
sinn um. Það var erfitt að hefja
útgerð 1970, ekki síður en í
dag, og það þurfti mikið fjár-
magn. Að mínu mati var sá
áfangi gríðarlega mikilvægur
sem náðist þegar Íslendingar
unnu landhelgisdeiluna 1974
og við gátum setið ein að fisk-
imiðum okkar. Ágreiningur hefur
verið um hvernig hlutdeild var
skipt í byrjun, en var það ekki
eðlilegt að þeir sem höfðu lagt
fjármagn og vinnu í að stunda
veiðar hefðu rétt til þess að
nýta atvinnuréttindi vegna tak-
markaðs afla, fram yfir aðra
sem á þessum tímum höfðu
ekki haft áhuga á að leggja
fjármagn og vinnu í þessa at -
vinnu grein? Enda var þessi
ákvörðun tekin þegar blasti við
að ef ekki yrðu takmarkaðar
veiðar myndu fiskstofnar hrynja.“
Guðrún sagði að EES-
samningurinn og einkavæðing
ríkis bankanna hefði gert öll
viðskipti í sjávarútvegi auð-
veldari: „En því miður kunnum
við ekki að fara með frjálsræðið.
Menn fóru langt fram úr sér
eins og Rannsóknarskýrsla
Al þingis sýnir fram á. Lánsfé
var nánast á útsölu, gríðarleg
ávöxtun á innlánum og ótrúlega
sterk króna, sem útgerðin leið
fyrir. Nú var liðin tíð að fyrirtæki
þyrftu að bíða í biðröðum hjá
bankastjórum, dæmið snerist
við og bankastjórar eltu menn
með gylliboðum. Hvaðan kom
allt fjármagnið sem átti að
standa straum af þessu öllu?
Áttu ekki einhverjar bjöllur að
hringja? En alveg eins og í
ævintýrinu um Nýju fötin keis-
arans vildu menn ekki sjá að
það var ekki innstæða fyrir
dæminu. Og hver er staðan í
nútíðinni? Við, sem byggðum
þetta land, sitjum uppi með
skuldasúpu sem var velt yfir
á okkur og afkomendur okkar.
Fyrirsjáanleg gjaldþrot, bæði
Sigurður Þórðarson, fyrrverandi ríkisendurskoðandi, sem hefur m.a.
starfað fyrir Rannsóknarnefnd Alþingis, fjallaði um umfang hrunsins
í erindi sínu og kom inn á þátt bankanna, eftirlitsaðila og opinberra
aðila í því sambandi.
Guðrún Lárusdóttir, framkvæmdastjóri Stálskipa, tók ýmis dæmi
tengd hagsýni og ráðvendni frá fyrri tíð.
„Ég held að enn séu
í gildi þau ummæli
sem sögð voru í
minni sveit, að þegar
borið var lof á mann
var það ekki síst
uppeldinu að þakka.“
(Sigurður Þórðar son,
fyrrverandi ríkis­
endur skoðandi.
„Við eigum að nýta
auðlindir okkar,
hafna áformum um
að landið gangi í
Evrópusambandið;
þangað höfum við
ekkert að sækja.“