Frjáls verslun - 01.04.2010, Page 53

F R J Á L S V E R S L U N • 4 . T B L . 2 0 1 0 53
S T J Ó R N U N
einstöku einstaklinga sem tapa aldrei áhuga á að læra eitthvað nýtt,
alveg burtséð frá því hversu miklum árangri þeir ná.
Gert er lítið úr heppni: Í stað þess að viðurkenna að heppni og
heppilegir atburðir gætu hafa spilað hjálplegt hlutverkályktar fólk að
velgengnin sé eingöngu tilkomin vegna æðri eiginleika fyrirtækisins
og stjórnenda þess.Fólk telur sér trú um að velgengninni séu engin
takmörk sett. Viðhorfið er: „Við erum svo frábær, við getum gert
hvað sem er!“Hrokinn verður áberandi.
Víða má sjá dæmi um hrokann eftir að Íslendingar hófu að klífa
upp á efstu tinda í alþjóðavæddum fyrirtækjarekstri. Í skýrslu við­
skipta ráðs um samkeppnishæfni Íslands sem kom út 2006 segir t.d.
orðrétt: „Viðskiptaráð leggur til að Ísland hætti að bera sig saman
við Norðurlöndin enda stöndum við þeim framar á flestum sviðum.
Ísland ætti þess í stað að bera sig saman við þau ríki sem standa hvað
fremst á hverju sviði fyrir sig.“
Forsætisráðuneytið gaf út ímyndarskýrslu í mars 2008 þar sem
var fjallað um sérstaka eðliseiginleika „sem aðgreini Íslendinga frá öðrum
þjóðum“ og geri þeim kleift að skara framúr á alþjóðavettvangi. Skýrslu­
höfundar segja m.a. að mikilvægt sé „að tryggja að Ísland verði áfram
„best í heimi““.
Forsetinn freistaði þess í ræðu sem hann hélt í London árið 2005
að útskýra fyrir útlendingum sérstaka hæfileika útrásarvíkinganna,
merkilegasta kynstofns jarðarinnar, sem hefði alla burði til að taka
yfir heiminn.Ræðuna endaði hann á ummælunum fleygu: „You ain’t
seen nothing yet!“
ANNAÐ STIGIÐ:
ÓÖGUÐ SÓKN EFTIR MEIRU OG MEIRU (GRÆÐGI)
Á þessu stigi eru fyrirtæki oft heltekin af óöguðum vexti. Þau vilja
meira vægi, meiri vöxt, meira lof, meira af því sem þau skilgreina
sem velgengni. Velgengnin á fyrsta stiginu skapar pressu til að vaxa
meira, sem skapar síðan hættulega hringrás væntinga; þetta veldur
spennu hjá fólkinu, í fyrirtækjamenningunni og skipulaginu þangað
til fyrirtækið verður komið að hættumörkum og ekki lengur í stakk
búið til að sýna stöðuga og snjalla yfirburði.
Óöguð og slitrótt stökk einkenna oft fyrirtæki á þessu stigi. Þau
láta til skarar skríða á tilþrifamikinn hátt.
Fyrirtækið upplifir fækkun á rétta fólkinu í lykilstöðum vegna
þess að það hættir störfum eða þá að fyrirtækið nær ekki að virkja
nógu marga til að framfylgja örum vexti.
Fyrirtækið bregst við auknum kostnaði með því að hækka verðið
og tekjurnar frekar en að auka agann.
Fyrirtækið lendir í vandræðum með arftakastjórnun, annaðhvort
vegna þess að það gleymist að hugsa um arftakana í tæka tíð eða
rækta góða leiðtoga innan frá en einnig vegna pólitískrar togstreitu,
óheppni eða óskynsamlegs vals á arftökum. Fólk í áhrifastöðum
skammtar sér meiri peninga, forréttindi, frægð, meira af ránsfeng
velgengninnar. Markmiðið er að hagnast eins mikið og hægt er á sem
skemmstum tíma frekar en að fjárfesta aðallega í framtíðarárangri.
Ekki þarf að leita langt að dæmum um óagaða sókn og græðgi.
Vöxtur íslensku bankanna var mjög ör eftir einkavæðinguna.
Útlánavöxtur móðurfélaga bankanna var aðmeðaltali tæp 50%
frá upphafi árs 2004 fram að falli þeirra. Vöxturinn var mestur og
stöðugastur í útlánum til eignarhaldsfélaga, erlendra aðila og tengdra
aðila. Skuldsetning eigenda bankanna fór fram úr öllu hófi.
Stjórnendur bankanna skömmtuðu sér pening og hlunnindi.
Dýrindis bílar streymdu á bílastæði bankanna ogá kostnað þeirra.
Um 300 af boðsgestum Landsbanka Íslands átu risotto með gull­
flögum í ferð til ítölsku borgarinnar Mílanó sem bankinn bauð til í
september 2007. Tvær farþegarþotur voru leigðar undir boðs gestina
og var gist á einu flottasta hóteli Mílanó.
ÞRIÐJA STIGIÐ:
AFNEITUN Á ÞVÍ AÐ HÆTTA SÉ FYRIR HENDI
Þriðja stigið einkennist m.a. af því að fyrirtækið beinir athyglinni
að og magnar hið jákvæða eins og t.d. hrós, verðlaun og umfjöllun
í blöðunum og virðir að vettugi neikvæðar staðreyndir og
varnaðarorð.
Ekki öll fyrirtæki eiga skilið að lifa af.
Kannski er stundum betra fyrir samfélagið
að vera laust við fyrirtæki sem ekki lengur
ná árangri.