Frjáls verslun - 01.04.2010, Blaðsíða 54

54 F R J Á L S V E R S L U N • 4 . T B L . 2 0 1 0
F
í
t
o
n
/
S
Í
A
VR | KRINGLUNNI 7 | 103 REYKJAVÍK | S. 510 1700 | F. 510 1717 | WWW.VR.IS
Virðing
Réttlæti
Jákvætt hugarfar
bætir lífsgæði okkar allra.
Sjaldan eða aldrei hefur verið mikilvægara að hafa jákvæðni að leiðarljósi. Rannsóknir
sýna að fólk sem er jákvætt sér fleiri möguleika og tækifæri, er opnara fyrir nýjungum
og sköpunargleði þess eykst. Með því að vera jákvæð náum við betri árangri í starfi,
aukum andlega vellíðan og eflum starfsánægju okkar og þeirra sem við störfum með.
Verum jákvæð.
Einar Benediktsson
„Aðgát skal höfð
í nærveru sálar“
Þegar fyrirtækið stendur frammi fyrir tvíræðum upplýsingum og
ákvörðunum sem hafa mögulega mjög alvarlega eða slæma ókosti líta
stjórnendur jákvætt á upplýsingarnar og taka óþarflega mikla áhættu.
Á þessu stigi er líka merkjanlega minna rætt um hlutina auk þess
sem gæði umræðna og ákvarðana dala. Meiri áhersla er lögð á sam­
hljóða álit eða harðstjórn en heilbrigð skoðanaskipti.
Frekar en að axla fulla ábyrgð á mótlæti og mistökum kenna
stjórnendur ytri þáttum eða öðru fólki um.
Frekar en að takast á við harðan raunveruleikann fer fyrirtækið
í endurskipulagningu, sem gerir það að verkum að starfsfólkið er
uppteknara af innri málum en ytri aðstæðum.
Fólkið í valdastöðum verður hrokafyllra og fjarlægist aðra. Stöðu­
tákn og sporslur alls konar auka enn á fjarlægðina; glæsilegar nýjar
höfuðstöðvar aftengja stjórnendur frá daglegu lífi.
Íslenskir ráðamenn sváfu á verðinum og virtu að vettugi varn aðar­
orð að utan, m.a. hrakspá höfunda skýrslunnar Danske Bank frá árinu
2006, um að verulegur hagvaxtarsamdráttur væri í vænd um. Haldið var
fram að skýrslan væri fyrst og fremst harka legt samkeppnisviðbragð
vegna þess að einhverjir sæju stöðu sinni hugsanlega ógnað.Svavar
Gestsson, sendiherra Íslands í Danmörku á þeim tíma, sagði m.a.
að það væri „óvenju harkalega vegið að Íslandi í sumum af þessum
skrifum. Það sýnir líklega að dönskum fyrirtækjum finnst að sér
þrengt og að íslenskum fyrirtækjum sé að takast ætlunarverk sitt að
sækja fram á dönskum markaði“. Viðbrögðin við skýrslunni voru
m.a. þau að Þorgerður Katrín Gunnarsdóttir og Geir Haarde fóru
ásamt forsetanum um heimsbyggðina til að mæla íslenska efna hags­
undrinu bót.
Í rannsóknarskýrslu Alþingis kemur m.a. fram að lítið hafi verið
rætt um stöðu bankanna og lausafjárkreppuna sem hófst undir lok
sumars 2007 og ágerðist eftir því sem á leið. Þar til bankakerfið
riðaði til falls í október 2008 voru þó ýmis teikn á lofti: neikvæð
um fjöllun hafði birst bæði í innlendum og erlendum fjölmiðlun,
krónan hafði veikst verulega og skuldatryggingarálagið farið hækkandi.
FJÓRÐA STIGIÐ:
ÖRVÆNTINGARFULLAR TILRAUNIR TIL BJÖRGUNAR
Á fjórða stiginu er tilhneiging hjá stjórnendum að ráðast í stórar
og afdrifaríkar aðgerðir eins og breytingu á stefnu eða menningu,
samruna, kaup á keppinautum eða spennandi nýjungar sem tilraun
til að bylta hlutunum hratt. Stjórn fyrirtækisins bregst við ógnunum
og mótlæti með því að leita að leiðtoga gæddum persónutöfrum og/
eða utanað kom andibjargvætti.
Tungumál byltingarinnar og róttækra breytinga einkennir nýja
tímabilið: Nýjar áætlanir! Ný menning! Ný stefna! Stjórnendur taka
þátt í fárinu og eyða mikilli orku í að reyna að stilla fólkiðsaman og
hvetja það áfram og nota til þess alls konar slagorð.
Í fyrstu er oft um að ræða uppsveiflu og jákvæðar niðurstöður en
fljótlega kemur í ljós að árangurinn varir ekki.
Fólk á erfitt með að átta sig á því hvað fyrirtækið stendur fyrir.
Kjarnagildin hafa veðrast og virðast ekki lengur skipta miklu máli.
Fyrirtækið er orðið staður þar sem maður vinnur, staður til að fá
laun, og fólk missir trú á getu sinni til að ná sigrum og hafa betur.
Traust dvínar og fólk lítur á framtíðarsýnina og gildin sem markaðs­
tæki og orðagjálfur.
Björgunartilraunirnar þurrka upp fjármagnið og tekjustreymið
minnkar. Fyrirtækið fer í gegnum endurtekna endurskipulagningu,
valkostirnir verða færri og stefnumótandi ákvarðanir ráðast af
tilviljun.
Íslensku bankarnir fóru í stórfelldar björgunaraðgerðir bæði á
árinu 2007 og 2008 og stofnaði Landsbankinn Icesave til að fjár­
magna lausafjárstöðu sína. Þessi „snilld“ var síðan verðlaunuð sem
besta viðskiptahugmynd ársins 2006. Þegar Icesave opnaði svo í
Hollandi í apríl 2008 var orðið lokað fyrir lánamöguleika íslensku
bankanna að utan og því ákveðið að endurtaka leikinn í Hollandi.
Hlutafjárkaup bankanna í sjálfum sér voru einnig liður í björgunar­
aðgerðum þeirra. Ausið var fé í þá frekar fáu aðila sem höfðu ofurtök á
bankakerfinu sökum ofurlána til þeirra.
FIMMTA STIGIÐ:
ENDALOK MEÐ DAUÐA EÐA ÞVÍ AÐ SKIPTA EKKI
LENGUR MÁLI
Yfirleitt er hægt að sjá tvær útgáfur af stigi fimm. Annars vegar
sannfærast þeir sem fara með valdið um það að betra er að gefast
upp en halda áfram að berjast. Hins vegar halda þeir sem eru í
valdastöðum áfram að berjast, en verða uppiskroppa með valkosti og
fyrirtækið deyr eða skreppur það mikið saman að það er ekki svipur
hjá sjón miðað við fyrri stærð.
Hægt er að sleppa stigi þó að rannsóknirnar gefi til kynna að
fyrirtæki séu líkleg til að fara í gegnum stigin í þessari röð. Sum
fyrirtæki fara hratt í gegnum þau á meðan önnur veslast upp á
mörgum árum eða jafnvel áratugum. Yfirleitt er hægt að snúa
þróuninni við á fyrstu stigum. Oft kemur hins vegar í ljós þegar
fyrirtæki hafa farið í gegnum fyrstu fjögur stigin að stjórnendur eru
úrvinda og niðurdregnir og missa að lokum vonina. Um leið og
fyrirtæki nær stigi fimm er hins vegar ekki aftur snúið.
Ekki öll fyrirtæki eiga skilið að lifa af. Kannski er stundum betra
fyrir samfélagið að vera laust við fyrirtæki sem ekki lengur ná árangri.
Ef maður getur ekki svarað spurningunni: „Hvað myndi tapast, og
hvers vegna væri heimurinn verri staður ef við hættum að vera til?“
gæti verið skynsamlegra að leggja árarnar í bátinn. Ef fyrirtækið er
hins vegar með skýran og hvetjandi tilgang sem byggist á stöndugum
kjarnagildum gæti verið göfugt að berjast áfram, snúa hnignuninni
við og tendrast á ný.
Ekki öll fyrirtæki eiga skilið að lifa af.
Kannski er stundum betra fyrir samfélagið
að vera laust við fyrirtæki sem ekki lengur
ná árangri.
S T J Ó R N U N