Læknablaðið - 01.01.2014, Qupperneq 20

20 LÆKNAblaðið 2014/100
sínum.22 Alvarlega veikir einstaklingar og þeir sem talið var að
ekki myndu lifa 24 klukkustundir frá komu á bráðadeild voru úti-
lokaðir. Úrtakið var hentugleikaúrtak og var þátttakenda aflað
mest að deginum en einnig að kvöldi á tímabili sem spannaði
frá tveimur vikum til tveggja mánaða, mismunandi eftir stöðum;
tæpa tvo mánuði á Íslandi. Rannsóknir benda til að einstaklingar
eldri en 65 ára sem sækja á bráðadeild séu líklegastir til að koma
að morgni og síðdegis.3 Alls tóku 2282 manns þátt í rannsókninni,
þar af 202 á Íslandi (sjá töflu I).
Aðferð
Formlegt mat var framkvæmt af hjúkrunarfræðingum á bráða-
deild Landspítala í Fossvogi og sambærilegu fagfólki erlendis.
InterRAI-matstækið fyrir bráðadeildir (InterRAI ED) var notað en
það er stutt og staðlað matstæki sem er ætlað til skimunar á við-
fangsefnum og til stuðnings við ákvörðunartöku um innlögn eða
útskrift heim (sjá viðauka). InterRAI-tækið metur færni og getu
þess sem metinn er á mörgum lykilsviðum strax við komu á bráða-
deild og breytingar á þessum þáttum á síðustu þremur dögum.23
Þó að InterRAI-matstækið hafi ekki verið formlega reynt á bráða-
deild fyrr, má ætla að áreiðanleiki þess sé góður, þar sem áreiðan-
leiki sömu breyta í InterRAI-fjölskyldu matstækja, þar með talið
á bráðasjúkrahúsi, hefur reynst ágætur.24-26 Allir matsaðilar fengu
dags námskeið þar sem þeir voru þjálfaðir í notkun tækisins og
farið yfir verklagsreglur rannsóknarinnar. Matið var framkvæmt
á viðeigandi eyðublaði og slegið inn í rannsóknargagnagrunn.
Auk hins staðlaða mats var aflað upplýsinga um vinnugreiningar,
tímalengd á bráðadeild, tilvísanir á aðra þjónustu og útskrift frá
bráðadeild eða sjúkrahúsi ef einstaklingur hafði verið innlagður.
Tímalengd framkvæmdar matsins var skráð. Í lokin voru matsað-
ilar beðnir um þeirra skoðun á því hvort þörf væri fyrir víðtækara
heildrænt öldrunarmat.
Eftirfylgd
Öllum þátttakendum var fylgt eftir 28 daga eftir fyrra viðtal. Eftir-
fylgdin var þríþætt: símleiðis til sjúklings eða nánasta ættingja,
skoðun á rafrænni sjúkraskrá og könnun á dánarskrá. Á Íslandi
var rafræn sjúkraskráning (Sagan) notuð til að skoða einstaklinga
sem lögðust inn frá bráðadeild, þá var legutími og afdrif eftir út-
skrift skráð. Einnig var aflað upplýsinga um hvort sjúklingur ætti
endurkomu á bráðadeild og hver dvalarstaðurinn væri, það er á
sjúkrahúsi eða á hjúkrunarheimili.
Gagnavinnsla
Lýsandi tölfræði var beitt. Eftir því hver dreifing var á breytu var
viðeigandi tölfræðisamanburði á meðalgildum beitt fyrir samfelld
gögn og Kí kvaðrat-próf var notað fyrir ósamfelld gögn, þar sem p-
gildi <0,05 var talið marktækt gildi. Tölfræði var metin í SPSS-for-
ritinu, útgáfu 20 (SPSS, Inc., Chicago, IL). Öll hlutföll voru reiknuð
sem prósenta af öllum einstaklingum með gögn fyrir viðkomandi
breytu.
Niðurstöður
Lýðfræðilegir þættir íslensku þátttakendanna í samanburði við
heildarhópinn eru sýndir í töflu I. Metnir voru 202 einstaklingar.
Einn lést innan sólarhrings, tveir á næstu 28 dögum, þannig eru
komuupplýsingar skráðar fyrir 201 einstakling og eftirfylgdarupp-
lýsingar fyrir 199. Að meðaltali voru þátttakendur 12,5 (±3) klukku-
stundir á bráðadeild, allt frá tæpum tveimur klukkustundum og
upp í tæpar 24 klukkustundir. Konur í íslenska þýðinu voru 55%,
meðalaldur 83,1 ár, og 61% kvennanna bjuggu einar. Karlar voru
45%, meðalaldur þeirra 82,7 ár og 42% bjuggu einir. Margir höfðu
á síðustu 90 dögum komið áður á bráðadeild (34%) og sjúkrahús
(30%). Hvað 28% einstaklinganna snerti, fann nánasta fjölskylda
og vinir fyrir álagseinkennum, svo sem erfiðleikum, reiði og/eða
depurð, en í 11% tilvika voru aðstandendur bugaðir af veikindum
einstaklingsins. Af heildarhópnum komu 7% af öðrum stofnunum
en enginn af íslenska hópnum kom frá öðrum stofnunum, sem gæti
skýrt að einhverju leyti mun á íslensku niðurstöðunum miðað við
heildarhópinn. Af þeim matsaðilum sem svöruðu töldu 80,9% að
nægilegar upplýsingar hefðu fengist með InterRAI-mælitækinu.
Færni og einkenni
Færni einstaklinganna fyrir og við komu á bráðadeild er lýst í töflu
II. Alls voru 59% þeirra með vitræna og/eða færniskerðingu við
athafnir daglegs lífs (ADL) við komu á bráðadeild. Af þeim sem
voru með færniskerðingu við komu á bráðadeild voru 22% með
eina færniskerðingu og 10% með skerðingu á öllum fimm þáttum
hvað varðar vitræna og/eða ADL-færniskerðingu. Af þeim sem
R a n n S Ó k n
Tafla I. Lýsing á þátttakendum.
Öll löndin
N=2282 (%)
Ísland
n=202 (%)
Land
Ástralía 283 (12,4)
Belgía 385 (16,9)
Kanada 532 (23,3)
Þýskaland 549 (24,1)
Ísland 202 (8,9)
Indland 98 (4,3)
Svíþjóð 233 (10,2)
Kyn (karlar) 939 (41,2) 90 (44,8)
Aldur (meðaltal (stfr)) 83,2 (5,5) 82,7 (4,5)
Býr ein(n) 922 (40,6) 96 (47,8)
Nánasti aðstandandi undir álagi 378 (18,3) 46 (27,7)
Fjölskyldan er buguð vegna
veikinda einstaklingsins
366 (17,7) 19 (11,4)
Sjúklingur kemur frá annarri stofnun 163 (7,2) 0 (0)
Fjöldi koma á bráðadeild
Aldrei síðustu 90 daga 1468 (64,5) 132 (65,7)
Einu sinni síðustu 90 daga 518 (22,8) 47 (23,4)
Tvisvar eða oftar síðustu 90 daga 290 (12,7) 22 (10,9)
Fjöldi daga frá síðustu sjúkrahúslegu
Aldrei síðustu 90 daga 1649 (72,5) 140 (69,6)
31-90 dagar síðan 293 (12,9) 26 (12,9)
Innan síðustu 30 daga 331 (14,6) 34 (16,9)
* stfr=staðalfrávik