Læknablaðið - 01.01.2014, Blaðsíða 51

A-vítamíns á vöxt krabbameinsæxla, fyrst-
ur Íslendinga í september 1944. Í Boston
fékk Sigrún vinnu á fæðingardeildinni á
Boston Lyingin-sjúkrahúsinu. Í millitíðinni
höfðu þau eignast annan dreng og í Boston
fæddist þeim stúlka. Sigrún hafði ekki
lokið sérnámi í barnalækningum. Hún
var undir miklu álagi og þráði að flytjast
heim til Íslands með börnin. Friðgeir
eygði kennslustöðu við Harvardskólann.
Hvorugt þeirra átti að neinu vissu að
hverfa á Íslandi og atvinnumöguleikar
við þeirra hæfi þar takmarkaðir. Nú hillti
undir lok heimsstyrjaldarinnar og tök
Þjóðverja á Atlantshafinu dvínandi og
árásarhætta kafbáta þeirra minnkandi.
Þau ákváðu því að flytja heim, þrátt fyrir
óvissa atvinnumöguleika. Hinn 15. októ-
ber 1944 létu þau úr höfn í New York með
Goðafossi í skipalest áleiðis til Skotlands.
Ferðin þangað gekk áfallalaust. Þaðan
sigldi síðan Goðafoss í fararbroddi lítillar
skipalestar áleiðis til Íslands. Fram kom í
samræðum skipverja á leiðinni að einni
stúlkunni hafði verið spáð því að hún
ætti eftir að lenda í alvarlegu sjóslysi en
bjargast, og ungum háseta hafði verið sagt
í andaglasi ári áður að hann mundi lenda
í hryllilegu sjóslysi hinn 10. nóvember og
var ráðlagt að hætta til sjós. Við Reykja-
nes lentu skipin í óveðri og skipalestin
tvístraðist. Að morgni 10. nóvember sigldi
Goðafoss, sem kominn var inn á Faxaflóa,
fram á enskt olíuskip úr skipalestinni sem
orðið hafði fyrir tundurskeyti og stóð í
björtu báli. Skipshöfn Goðafoss bjargaði
19 skipverjum, mikið sködduðum og skað-
brenndum úr björgunarbátum. Sigrún og
Friðgeir hlynntu að þeim eins og kostur
var. Skömmu síðar hæfði annað tundur-
skeyti Goðafoss og hann liðaðist í sundur
og sökk á skömmum tíma úti fyrir Garð-
skaga. Því sem þá skeði er vel lýst í bók-
inni eftir heimildum þeirra er af komust.
Illa gekk að losa björgunarbáta og hjónin
lentu í sjónum ásamt börnunum. Allir
reyndu að hjálpa hver öðrum og ekki síst
börnunum en það tókst ekki. Hafrótið og
niðursogið sem fylgdi sökkvandi skipinu
hreif þau með sér í hyldýpið. Þannig
drukknuðu 24, þar á meðal Sigrún og Frið-
geir og börnin þeirra öll. Sú saga komst á
kreik að lík bræðranna hefði rekið á fjöru
haldandi í hendur. Hið rétta er að þau rak
á strönd Snæfellsness í nokkurra metra
fjarlægð hvort frá öðru sem má furðulegt
kallast. Þeir voru þeir einu sem hafið
skilaði aftur. Hin öll hvíla enn í hinni votu
gröf sem þeim var búin.
Margt í Ferðasögu Sigrúnar og Frið-
geirs rifjar upp minningar úr eigin
reynsluheimi frá því að ég var við fram-
haldsnám í skurðlækningum og við rann-
sóknir í Bandaríkjunum tæpum 30 árum
síðar. Þá var aukin þekking á ónæmisfræði
sem gerði líffæraflutninga mögulega og
vonir stóðu til að hún nýttist til að lækna
krabbamein og fleiri sjúkdóma. Þá var
önnur styrjöld í gangi, Víetnamstríðið.
Það er sennilega fyrsta styrjöld sem tapast
vegna útsendinga sjónvarps, sem færði
heim í stofu myndir af voðaverkum sem
unnin voru af báðum aðilum. Þá var her-
skylda í Bandaríkjunum og almenningur
sem upphaflega var hliðhollur styrjöld-
inni, áttaði sig á grimmd og tilgangsleysi
stríðsins og snérist öndverður gegn því að
senda syni sín á vígvöllinn.Þegar ég vann
á Hermannaspítalanum í Minneapolis,
kynntist ég áþreifanlega afleiðingum
stríðsins á unga menn sem komu illa
særðir og oft örkumla af vígvellinum.
Varla getur nokkuð verið átakanlegra
fyrir foreldra en að horfa á hafið hrifsa til
sín börn þeirra án þess að geta rönd við
reist, nema ef vera skyldi að sjá þeim mis-
þyrmt eða þau drepin í stríðsátökum. Það
viðgengst þó enn víða um heim, án þess
að mikið sé að gert.
Þegar ég flutti heim frá Bandaríkjunum
með fjölskyldu og hafurtask, kusum við að
fylgja búslóðinni um borð í Fjallfoss, sem
var flutningaskip með klefa fyrir farþega.
Þetta var ódýrara en flug og ferðin átti
að verða hvíld og afslöppun eftir erfiðan
tíma. Það fór þó nokkuð á annan veg. Eftir
eins dags siglingu frá Norfolk mættu okk-
ur borgarísjakar með Grænlandsstraumn-
um og við tók niðdimm þoka og hafrót.
Skipstjórinn, sem var gamalreyndur, stóð
sjálfur við stjórnvölinn og stýrði skipinu
milli ísjakanna í þokunni. Á meðan gátum
við hjónin vart risið úr rekkju sökum
sjóveiki og synirnir þrír léku lausum hala í
fylgd skipsáhafnarinnar. En þá var ekkert
stríð í gangi og engir kafbátar í hafdjúp-
inu, aðeins höfrungar sem fylgdu skipinu.
Að lokum létti þokunni og lægði. Í björtu
og fögru veðri sigldum við inn Faxaflóann
og heilu og höldnu í höfn í Reykjavík. Það
fór ekki hjá því að árásin á Goðafoss 31
ári áður og örlög þeirra sem með honum
fórust, kæmi upp í hugann. Á slíkum
stundum hlýtur maður að þakka almætt-
inu og minnast þess að enginn ræður
sínum næturstað, hvað þá skapadægri.
b Ó k a U M F J Ö l l U n
LÆKNAblaðið 2014/100 51
Á góðri stund, hjónin með krakkana sína þrjá og
Helga Briem, bróður Sigrúnar.
Í texta við myndina segir í bókinni: „Mér þótti mjög
gaman að sjá þau, og eru þau bæði einstakar mann-
eskjur og eiga tvo svo sæta stráka.“ Helgi Briem í bréfi
til móður sinnar, Álfheiðar Helgadóttur.