Læknablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 14

142 LÆKNAblaðið 2014/100
um 20,8 mínútur á dag frá upphafi til loka meðferðar (t(60)=9,42,
p<0,001). Dagleg neysla ávaxta og grænmetis jókst um tæplega
einn og hálfan skammt á dag frá upphafi til loka meðferðar
(t(60)=7,51, p<0,001).
Blóðþrýstingur barnanna (n=60) lækkaði frá upphafi til loka
meðferðar (tafla II). Á slagbilsþrýstingi (efri mörkum) má sjá
meðaltalslækkun um 2,3 mm/Hg (t(59)=-2,01, p<0,05) og á hlébils-
þrýstingi (neðri mörkum) var lækkunin að meðtaltali 4,1 mm/Hg
(t(59)=-4,00, p<0,001).
Tafla III sýnir breytingar á mælingum á andlegri líðan barna. Við
meðferð lækkaði skor á þunglyndiskvarða marktækt (F(1,59)=6,67,
p<0,05) og sömuleiðis skor á kvíðakvarða (F(1,57)=4,54, p<0,05)
þeirra barna sem tóku þátt. Þessum breytingum var viðhaldið við
eins og tveggja ára eftirfylgd. Sjálfsmynd barnanna styrktist frá
upphafi meðferðar til loka hennar (F(1,59)=19,2, p<0,001) og hélt
áfram að styrkjast við eins- (F(1,59)=6,43, p<0,05) og tveggja ára
(F(1,59)=7,6, p<0,01) eftirfylgd. Félagsfærni varð betri frá upp-
hafi meðferðar til loka hennar samkvæmt mati barnanna sjálfra
(t(60)=2,68, p<0,01), foreldra þeirra (t(60)=2,32, p<0,05) og kennara
(t(52)=2,4, p<0,05). Við meðferð dró úr þunglyndiseinkennum for-
eldra (F(1,60)=12,93, p<0,01) og þeim breytingum var viðhaldið við
eins- og tveggja ára eftirfylgd (p>0,05).
Umræða
Markmið þessarar rannsóknar var að kanna langtímaárangur af
fjölskyldumeðferð Epsteins og félaga í klínískum aðstæðum á Ís-
landi. Niðurstöður sýndu marktækan mun á stöðluðum líkams-
þyngdarstuðli barna fyrir og eftir meðferð og var þeim árangri
viðhaldið við eins og tveggja ára eftirfylgd. Í forrannsókn Þrúðar
og félaga19 á þessari sömu meðferð fengust sambærilegar niður-
stöður með tilliti til lækkunar á stöðluðum líkamsþyngdarstuðli
barna á meðan á meðferð stóð. Þar sýndu niðurstöður lækkun á
stöðluðum líkamsþyngdarstuðli barna frá upphafi til loka með-
ferðar upp á 0,32 staðalfráviksstig þar sem þeirri lækkun var við-
haldið til þriggja mánaða. Í þessari rannsókn var lækkunin 0,39
staðalfráviksstig og var henni viðhaldið til tveggja ára sem gefur
til kynna góð langtíma meðferðaráhrif í átt að því sem fram hefur
komið í rannsóknum Epsteins og félaga.12,13 Í fyrri rannsókninni
var samanburðarhópur sem fékk hefðbundna meðferð á Barna-
spítalanum eða viðtöl við næringarfræðing og sérfræðing í efna-
skiptasjúkdómum barna. Engin lækkun varð á stöðluðum líkams-
þyngdarstuðli barna í samanburðarhópi í þeirri rannsókn, sem
er í samræmi við aðrar rannsóknir sem hafa sýnt að staðlaður
líkamsþyngdarstuðull barna lækkar sjaldnast og hækkar heldur
án virkrar meðferðar.37,38 Niðurstöður þessarar rannsóknar, og þá
sérlega sú niðurstaða að lækkun á líkamsþyngdarstuðli barna við-
hélst tveimur árum eftir að meðferð lauk, renna því enn frekari
stoðum undir gagnsemi meðferðar Epsteins í klínískum aðstæð-
um á Íslandi.
Í meðferðinni lækkaði líkamsþyngdarstuðull foreldra frá upp-
hafi til loka meðferðar. Meðferð bar því ekki einungis árangur
fyrir börnin heldur einnig fyrir foreldra. Niðurstöður úr eftirfylgd
benda þó til þess að foreldrum hafi ekki gengið nægilega vel að
viðhalda þeim árangri, þar sem þeir þyngdust aftur að meðferð
lokinni. Algengt er að fullorðnum einstaklingum gangi erfiðlega
að viðhalda þyngdartapi14 og því koma þessar niðurstöður ekki
á óvart. Þessar niðurstöður færa þó sterk rök fyrir því að boðið
sé upp á offitumeðferð fyrir börn, sérstaklega í ljósi þess hversu
góður árangur kom fram við eftirfylgd í þessari rannsókn. Börn
eru að tileinka sér venjur sem tengjast mataræði og hreyfingu á
meðan fullorðið fólk hefur oft á tíðum fastmótaðri venjur sem
erfiðara getur verið að breyta.16
Breytingar á LÞS-SFS sem áttu sér stað í þessari rannsókn (∆LÞS-
SFS=0,39) voru meiri en í þeim rannsóknum sem framkvæmdar
voru í Bretlandi.17,18 Niðurstöður bresku rannsóknanna sýndu að
LÞS-SFS barna lækkaði að meðaltali um 0,15-0,16 staðalfráviksstig.
Sömuleiðis var árangur meiri en í forrannsókn hér á Íslandi19 en
þar varð lækkun sem nam 0,32 staðalfráviksstigum. Árangur var
þó minni en í upprunalegum rannsóknum Epsteins og félaga11 í
Bandaríkjunum, en í þeim rannsóknum hefur hátt hlutfall barna
náð að lækka LÞS-SFS um 0,50 staðalfráviksstig. Nokkrar ástæður
gætu verið fyrir þessum mismun á árangri meðferðar. Ein af
ástæðunum gæti verið menningarmunur og að útilokunarskilyrði
fyrir þátttöku eru stífari í upprunalegu rannsóknunum. Í öðru
lagi höfðu meðferðaraðilar og starfsfólk í upprunalegu rannsókn-
unum hlotið mikla þjálfun í veita þessa meðferð og höfðu sömu-
leiðis mikla reynslu af því og því geta meðferðarheilindi (treatment
integrity) við notkun meðferðarefnis Epsteins og félaga haft áhrif
á alhæfingargildi frá tilraunastofunni til klínískra aðstæðna þar
sem þjálfun starfsfólks var minni í notkun þessa meðferðarúrræð-
Tafla I. Lýsandi tölfræði við upphaf meðferðar fyrir foreldra og börn sem tóku
þátt í rannsókninni.
Heildarfjöldi (n=84), hlutfall (%)
Meðaltal ± staðalfrávik
börn
Stúlkur (n=38) 45,2
Drengir (n=46) 54,8
Aldur (ár) 10,6 ± 1,4
Þyngd (kg) 66,1 ± 12,8
Hæð (cm) 151,1 ± 10,0
Staðlaður LÞS 3,1 ± 0,5
Kólesteról (n=53)* 24,5
Þríglýseríð (n=53)* 18,9
Insúlín (n=68)* 20,6
ASAT (n=73)* 8,2
ALAT (n=74)* 12,2
Foreldrar
Konur (n=74) 88,1
Karlar (n=10) 11,9
Aldur 40,3 ± 5,4
LÞS flokkun
Kjörþyngd (n=14) 16,7
Yfirþyngd (n=25) 29,8
Offita (n=45) 53,6
Menntun
Grunnskólamenntun (n=18) 21,4
Iðnmenntun (n=40) 47,6
Háskólamenntun (n=26) 31
Einstæðir foreldrar (n=22) 26,2
*Hlutfall barna yfir viðmiðunargildum (viðmiðunargildi: s-Kólesteról ≥5,0; s-Þríglýseríðar
≥1,6; s-Insúlín ≥23; s-ASAT og s-ALAT ≥40). LÞS= Líkamsþyngdarstuðull.
R A N N S Ó K N