Læknablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 20

148 LÆKNAblaðið 2014/100
alls 2357 tilvik og þar á meðal voru bæði konur sem fæddu barn
og misstu fóstrið eða fóru í meðgöngurof vegna litningafrábrigða
eða annarra fósturgalla. Samkeyrsla var við Fæðingaskráninguna
á Íslandi til að sannreyna útkomu þungana og fá upplýsingar um
fylgikvilla. Einnig var leitað á fæðingarstöðum utan höfuðborgar-
svæðisins til að fá vitneskju um afdrif þungananna. Í Þjóðskrá
mátti fá upplýsingar um konur sem höfðu flutt úr landi og fætt
erlendis. Samtals voru 34 konur frá herstöðinni á Keflavíkurflug-
velli. Ekki tókst að fá upplýsingar um útkomu meðgöngu þeirra
(1,4%, sleppt í úrvinnslu).
Skráð voru aldur konu, ástæða fyrir legástungu, meðgöngu-
lengd í dögum, hvort um fylgjusýni eða legvatnsástungu var að
ræða, fjöldi fóstra, litningagerð fósturs, meðgöngulengd við fæð-
ingu, sjálfkrafa eða framkallað fósturlát (meðgöngurof/fóstureyð-
ing að lögum), andvana fæðingar og fósturgallar. Fósturlát miðast
á Íslandi við skilmerki Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar að
22 vikna meðgöngulengd, en eftir það er um fæðingu að ræða.
Fósturlátstíðni með tilliti til ástunguaðferðar var miðuð við þau
skilmerki, en fósturtap (fetal wastage) var einnig reiknað upp að 24
vikum, tíma sem almennt er talinn gefa til kynna að fóstrið geti
lifað (fetal viability). Borin voru saman tvö 5 ára tímabil, 1998-2002
og 2003-2007, til að skoða áhrif breyttra ástunguaðferða með tilliti
til ástæðu fyrir aðgerð og útkomu þungana.
Gögn voru vistuð í Microsoft Excel® forriti sem var varpaði yfir
í SPSS forritið (Statistical Package for the Social Sciences, Chicago,
Illinois, USA) vegna tölfræðireikninga. Notuð var lýsandi tölfræði
til að skoða tíðni, en munur milli hópa athugaður með t-prófi fyrir
óháð úrtak. Marktækni var miðuð við p-gildi <0,05.
Leyfi fengust frá Siðanefnd Landspítalans (erindi 35/2008),
Persónuvernd (nr. 200804344) og framkvæmdastjóra lækninga á
Landspítala.
Niðurstöður
Legástungur sem hægt var að fylgja eftir voru alls 2323, þar af
78 í tvíburameðgöngum. Yfirlit um afdrif þungananna og megin-
ástæður fyrir meðgöngurofi má sjá í töflu I. Í flestum tilvikum
þurfti tvær ástungur hjá tvíburum en hjá fjórum konum aðeins
eina. Alls misstu 22 konur fóstur, þar af ein tvíburamóðir. Fóstur-
látstíðnin hjá einburamæðrum var því í heild 0,9%, en 1,3% hjá
tvíburamæðrum. Af þessum konum hafði ein farið í leghálssaum
skömmu fyrir ástunguna og kom 10 dögum seinna með sýkingu
og dáið fóstur. Hjá annarri konu var fóstrið með mikinn vökva-
hjúp (fetal hydrops) þegar ástungan var gerð. Þrjár konur misstu
legvatnið en algengast var að fósturlátið uppgötvaðist í ómskoðun
þegar ekki greindist hjartsláttur í næstu mæðra- eða ómskoðun
við 17-19 vikna meðgöngulengd. Langflestar konurnar gengu með
fóstur með eðlilega litningagerð. Algengasta litningafrávikið var
þrístæða 21 og síðan kynlitningafrávik. Þrístæður 13 og 18 voru
mun sjaldgæfari (tafla I). Heilbrigð börn sem fæddust eftir leg-
ástungu voru 2010 en 83 voru með sköpulagsgalla, einkum hjarta-
og nýrnagalla. Andvana fædd börn voru 18. Engin af fóstrum
kvenna sem fluttu úr landi voru með litningafrávik. Rúm 7%
kvennanna völdu að fara í meðgöngurof/fóstureyðingu (n=174)
og algengasta ástæðan var litningafrávik hjá fóstri eða meiriháttar
sköpulagsgallar. Eftir stóðu 22 konur sem misstu fóstur fyrir 22
vikna meðgöngulengd.
Í töflu II er sýnd fósturlátstíðni eftir því hvor greiningaraðferð-
in var notuð, það er að segja 0,8% eftir legvatnsástungu og 1,3%
við fylgjusýnitöku. Munur milli aðferða við legástungu var ekki
marktækur (t=-0,913, df=2321, p=0,361). Ef miðað var við 24 vikna
meðgöngulengd bættust við þrjú tilvik kvenna sem misstu milli
22-24 vikna og tíðnin eftir legvatnsástungu (fósturtap/fetal was-
tage) fór í 1% og eftir fylgjusýnatöku í 1,5%. Blóðugt legvatn sást í
3,8% tilvika og grænt/brúnleitt í 2,5% tilvika. Fósturlátstíðnin við
legvatnsástungu á fyrra tímabilinu var 0,9% og á því seinna 0,7%.
Á fyrra tímabilinu var fósturlátstíðnin við fylgjusýnitöku 2,2%,
en 0,8% á því síðara. Fósturlátstíðni hjá tvíburamæðrum við leg-
Tafla I. Niðurstöður úr legástungum og afdrif meðgöngu 1998-2007.
Heilbrigt barn 2010
Andvana fædd 18
Börn fædd með sköpulagsgalla 83
Fæðing erlendis (eðileg litningagerð) 16
Fósturlát eftir ástungu 22
Fóstureyðing 174
Litninga- og genafrávik* 122
Þrístæða 21 59
Þrístæða 18 15
Þrístæða 13 10
Kynlitningafrávik 17
Þrílitun og svipaðir ágalla 10
Aðrir erfðagallar 11
Sköpulagsfrávik* 47
Hjartagallar 9
Þvagfæragallar 2
Þindarhaull 5
Hygroma/hydrops 5
Miðtaugakerfis- og útlímagallar 26
Nýrnabilun móður 1
Cytomegaloveirusýking móður 1
Aðrar ástæður 3
Samtals 2323
*Sköpulagsfrávik gátu fylgt litningagöllum.

Mynd 1. Fjöldi kvenna eftir aldri sem komu í legástungu á tveimur 5 ára tímabilum.
0
200
400
600
800
1000
1200
0-19 20-24 25-29 30-34 35-39 40-44 45-49
1998-2002
2003-2007
Mynd 1. Fjöldi kven a eftir aldri sem komu í legástungu á tveimur 5 ára tímabilum.
R A N N S Ó K N