Læknablaðið - 01.03.2014, Blaðsíða 21

LÆKNAblaðið 2014/100 149
vatnsástungu var 1,4%. Fylgjusýnitökur hjá tvíburum á þessum
10 árum voru eingöngu 7 hjá fjórum konum og engin þeirra missti
fóstur. Breyting varð á tíðni legvatnsástungna og fylgjusýnitöku
milli fimm ára tímabila. Legvatnsástungum fækkaði en fylgjusýn-
um fjölgaði (tafla III).
Á fyrra tímabilinu var aldur meginástæða legvatnsástungu en
á því seinna hafði samþætt líkindamat fest sig í sessi, og fóstur-
greining því færst framar í meðgönguna, þegar skimprófið reynd-
ist jákvætt. Meðalaldur kvenna við legástungu var 36,9 ár (miðgildi
37 ár, staðalfrávik 4,1). Yfir allt tímabilið var meirihluti kvenna
sem kom í legástungu á aldrinum 35-39 ára (n=1329; 56,4%). Kon-
ur 40-44 ára voru 510 (21,6%). Konur á aldrinum 45-49 ára voru 25
(1,1%). Á aldursbilinu 30-34 ára voru 227 konur eða 9,6%. Konur á
aldrinum 25-29 ára voru 161 (6,8%) og einungis rúm 4% voru yngri
en 25 ára. Á fyrra 5 ára tímabilinu var meirihluti kvennanna á
aldrinum 35-39 ára (63,5%), en á því seinna var þessi aldurshópur
37,8%. Dreifingin varð meiri milli aldurshópa eftir upptöku fyrsta
þriðjungs skimunar (mynd 1). Ástæður fyrir komu í legástungu
breyttust á þessu tíu ára tímabili (mynd 2). Aldursástæðum fækk-
aði úr 81,2% í 30,8% milli fimm ára tímabila. Óhagstætt líkinda-
mat var aðalástæðan fyrir legástungu á seinna tímabilinu eða hjá
46,8%. Aðrar ástæður voru svipaðar milli tímabila.
Umræða
Tíðni fósturláta sem rekja mátti til legástungu var á þessu 10 ára
tímabili tæplega 1% ef um einburaþungun var að ræða en heldur
hærri hjá tvíburum. Þessi niðurstaða er sambærileg við það sem
sést í öðrum löndum og sýnir að fylgikvillar eru óalgengir. Með
breyttri aldurssamsetningu kvennanna, skimun sem býðst öllum
konum og nýjum aðferðum hefur þessum inngripum fækkað
verulega.
Af þeim tæplega 2300 legástungum sem framkvæmdar voru
hjá konum með einbura, missti 21 kona fóstur og af þeim reyndist
eitt vera með afbrigði við legástunguna og hefði sennilega dáið
hvort eð var. Ein kona kom með sýkingareinkenni 10 dögum eftir
ástunguna og var fóstrið þá dáið. Telja verður líklegt að sýking
við ástunguna hafi orðið þess valdandi að fósturlát varð. Aðrar
ástæður geta því legið að baki fósturláti en ástungan sjálf. Goudry
og félagar8 fylgdu eftir helmingi fleiri konum en hér var gert og
töldu að í 6 tilvikum hefði legvatnsástungan ekki verið ástæða
fósturlátsins. Álitamál getur verið hvaða tilfelli eigi að flokka sem
fósturlát í kjölfar legástungu. Ekki þótti rétt hér að taka burt tvö
fósturlát, þó þau hefðu líklega verið ótengd ástungunni.
Heldur fleiri konur misstu fóstur eftir fylgjusýnitöku en leg-
vatnsástungu en tilvikin voru fá og munurinn var ekki tölfræði-
lega marktækur og gæti því verið tilviljunum háður. Í erlendum
rannsóknum hefur tíðnin verið heldur hærri eftir fylgjusýnitöku,
en það tengist einnig meðgöngulengd og því að náttúrulegum
fósturlátum fækkar eftir því sem líður á meðgönguna.9,10 Legvatns-
ástunga er að jafnaði gerð um einum mánuði seinna en fylgju-
sýnitaka. Með aukinni þjálfun í fylgjusýnitöku má ætla að tíðnin
lækki.9 Varhugavert er að draga ályktanir um fósturlátstíðni hjá
tvíburum af þessum gögnum, þar sem fjöldi legástunga var lítill
og aðeins varð eitt fósturlát í tvíburaþungun. Hlutfall legástungna
hjá tvíburum miðað við einbura var 1:55 eða svipað heildarhlut-
falli einbura og tvíbura í landinu að meðtöldum tæknifrjóvgun-
um. Tvíburamæður virðast því fara eins oft í legástungu og konur
með einbura.
Viðmið um meðgöngulengd varðandi fósturlát í kjölfar leg-
ástungu hafa verið breytileg og ekki samstaða um hvað eigi að
nota. Sumir hafa notað eina eða tvær vikur eftir ástunguna en
aðrir vilja miða við 24 eða jafnvel 28 vikna meðgöngulengd. Þetta
torveldar samanburð milli rannsókna og landa.11 Við teljum rétt
hér á landi eins og víða annars staðar að nota 22 vikur til að halda
samræmi við skilmerki Alþjóðaheilbrigðismálastofnunarinnar um
skil á mili fósturs og barns.12-14 Í nýlegum rannsóknum virðast þó
flestir miða við 24 vikna meðgöngulengd og því var tekið tillit til
þess hér að auki.9,15,16 Í klínískum leiðbeiningum frá Royal College of
Obstetricians and Gynaecologists í Bretlandi17 er viðmiðum skipt í
þrennt, það er allt fósturtap og andvana fæðingar á meðgöngunni,
missir innan 24 vikna og missir innan við 14 daga frá legástungu.
Miðað við 24 vikna meðgöngulengd mundi fósturlátstíðnin hafa
orðið sambærileg við flestar aðrar athuganir, einkum rannsókn
Tabor og félaga9 sem spannaði 11 ára tímabil fyrir allar ástungur í
Tafla II. Fjöldi legástungna og fósturlátstíðni (%) á Íslandi 1998-2007.
Legvatnsástunga Fylgjusýni
Fjöldi legástungna 1775 549
Misstu fóstur miðað við 22 vikna meðgöngu 15 (0,8) 7 (1,3)
Misstu fóstur miðað við 24 vikna meðgöngu 17 (1,0) 8 (1,5)
Tafla III. Fjöldi legástungna og fósturlátstíðni (%) á tveim fimm ára tímabilum.
1998-2002 2003-2007
Fjöldi legvatnsástungna 1499 276
Misstu fóstur (22 vikur) 13 (0,9) 2 (0,7)
Fjöldi fylgjusýna 182 367
Misstu fóstur (22 vikur) 4 (2,2) 3 (0,8)
Fjöldi fæðinga 20483 2134
Mynd 2. Fjöldi kvenna sem fór í legástungu á tveimur 5 ára tímabilum ásamt ástæðu
fyrir legástungum.
R A N N S Ó K N