Læknablaðið - 01.01.2015, Síða 7

LÆKNAblaðið 2015/101 7
R i T S T J Ó R n a R G R E i n
Þessi orð eru rituð rétt fyrir jól. Enn hefur
ekki tekist að komast að samkomulagi um
laun lækna, þrátt fyrir að brátt sé liðið ár frá
því að samningar urðu lausir. Það er alltof
langur tími í máli sem þessu, þó svo að það
sé skiljanlegt að það taki málsaðila tíma
að ráða fram úr svo flóknu máli. Sjaldan
veldur einn er tveir deila, og vonandi hafa
lesendur getað fagnað því að deilan sé leyst
og samkomulag í höfn.
Það er illt að svo mikilvægt mál sem
nauðsynleg læknisþjónusta í landinu sé
ár hvert í óvissu vegna fjármögnunar. Föst
fjárlög sem ekki taka mið af þjónustuþörf,
sem jafnan vex í takt við fjölgun aldraðra
og misalvarlega flensufaraldra ár hvert,
henta hér illa. Öll viljum við standa vörð
um nauðsynlega heilbrigðisþjónustu á Ís-
landi. Það er vart umdeilt að sú þjónusta
er ein helsta forsenda farsældar í landinu
enda einn þeirra þátta sem ráða mestu um
hvar landsmenn vilja búa. Þetta er flókið
langtímaverkefni en okkur Íslendingum
hefur oft gengið illa að tryggja viðgang
slíkra verkefna. Rétt er að hafa hugfast að
langt er um liðið frá því læknar tóku að
sækja framhaldsnám til bestu sjúkrastofn-
ana og háskóla erlendis og ruddu þannig
braut þeirrar sérhæfðu læknisþjónustu sem
við búum enn við. Þökk sé þeim sem riðu
á vaðið á sjötta og sjöunda áratug síðustu
aldar, og jafnvel fyrr, og þeim sem hafa
haldið kyndlinum á lofti síðan þá. Þeir eru
margir og ólíkir læknarnir sem hafa gert
þetta í áratugi, en eitt eiga þeir sameigin-
legt: þeir hafa engan stuðning fengið frá
íslenskum yfirvöldum í sérnámi sínu (4-8
ár), námi sem er dýrara og oft álíka langt
og sjálft grunnnámið (6 ár). Oft og marg-
sinnis hafa íslensk stjórnvöld verið hvött
til þess að gefa þessum málum gaum, með
takmörkuðum árangri, og oft hafa læknar
gefið vinnuframlag sitt til þess að efla lög
og reglur um nám og framhaldsnám lækna.
Sem betur fer virðist loks hilla undir að sú
vinna skili árangri í endurskoðaðri reglu-
gerð um sérfræðileyfi. En meira þarf til að
öryggi í rekstri þessara mála sé tryggt til
framtíðar.
Yfirvöld þurfa að gefa til kynna með
afgerandi hætti, sýna í verki í raun hvort
ætlunin sé að reka hér örugga sérhæfða
læknisþjónustu eður ei. Slík þjónusta verð-
ur ekki rekin án lækna. Á Landspítala eru
starfræktar um 40 sérgreinar í læknisfræði,
allt frá greinum á borð við meinafræði og
sýklafræði, sem standa mjög nærri grunn-
vísindarannsóknum, til stórra klínískra
þjónustugreina, svo sem hjarta-, lungna-,
krabbameins-, gjörgæslu-, geð-, barna- og
kvenlækninga, svo fátt eitt sé nefnt. Það
tekur langan tíma að byggja upp slíka þjón-
ustu og hún er viðkvæm þar sem margar
greinarnar eru tæpt mannaðar og mann-
aflinn vel samkeppnisfær á alþjóðlegum
vettvangi. Í fámennum sérgreinum þar
sem fjórir standa vaktir þarf ekki annað til
en að einn til tveir hætti, þá er starfsemin
í uppnámi. Það vantar sárlega markvissa
stefnu yfirvalda varðandi stjórn og rekstur
læknisþjónustu á landsvísu. Samkeppni
ríkisstjórna undanfarinna 30 ára um botn-
sætið í þessu efni er eitilhörð, og hallar þar
á engan. Yfirvöld hafa nær alla tíð nálgast
þetta verkefni hikandi og fálmandi. Engan
þarf því að undra að sú óvissuferð hafi leitt
okkur á þá títtnefndu bjargbrún sem heil-
brigðiskerfið hékk á um hríð, og nú síðast
á nöglunum einum, en nú rennur það hins
vegar niður ísilagða hlíðina og hraðinn
eykst eftir því sem neðar dregur. Vandinn á
sér því miður dýpri rætur og lengri sögu en
sem nemur núverandi kjaradeilu eða títt-
nefndu efnahagshruni, með fullri virðingu
fyrir þeirri ógn sem þjóðaröryggi stafar af
því.
Athygli vekur hins vegar að yfirvöld, og
stundum fleiri en ein ríkisstjórn, hafa kosið
að „flýta sér hægt“ í þremur þjóðarörygg-
ismálum; byggingu nýs spítala, launa-
málum lækna og rekstri sjúkraflutninga.
Aðrir málaflokkar hafa fengið forgang. Það
hlýtur að vera umhugsunarvert.
Hafi launadeila ríkis og lækna leyst
farsællega þegar þessi leiðari birtist, er það
fagnaðarefni og stjórnvöldum til tekna og
vekur vissar vonir um að sérhæfð læknis-
þjónusta eigi framtíð í landinu. En þá þarf
líka miklu meira til. Allir þurfa að leggjast
á eitt um farsælt framtíðarskipulag hennar
og stöðugleika til lengri tíma, yfirvöld og
læknastéttin í heild. Fjárlög til 3-5 ára í senn
væri til dæmis skref í rétta átt því þó svo að
heiðnir forfeður okkar hafi gjarnan tjaldað
til einnar nætur á ránsferðum sínum, er
ekki sjálfgefið að við gerum hið sama. Jól
yrðu eftir sem áður árviss að kristnum
sið. Sé deilan hins vegar enn óleyst þegar
þetta er ritað er fátt annað en að herða sig
í trúnni og kyrja í kór: „Guð blessi Ísland“.
Specialized healthcare in iceland
- does it have a future?
Ólafur Baldursson
Chief Medical officer
Landspitali - The National University Hospital of Iceland
Sérhæfð læknisþjónusta
– ölmusa eða öryggi til framtíðar?
Ólafur
Baldursson
lungnalæknir
framkvæmdastjóri lækninga
Landspítala
olafbald@landspitali.is
Relvar® Ellipta® innöndunarduft, afmældir skammtar. Hver stök innöndun gefur skammt (skammt sem fer í gegnum munnstykkið) sem er 22 míkróg af vílanteróli (sem trífenatat) og 92 eða 184 míkróg af
flútíkasónfúróati. Þetta samsvarar afmældum skammti sem er 25 míkróg af vílanteróli (sem trífenatat) og 100 eða 200 míkróg af flútíkasónfúróati. Hjálparefni með þekkta verkun: Hver skammtur inniheldur u.þ.b.
25 mg af laktósa (sem einhýdrat). Ábendingar: Astmi: Relvar Ellipta er ætlað til notkunar við reglulega astmameðferð hjá fullorðnum og unglingum 12 ára og eldri þegar notkun samsetts lyfs (langverkandi
beta2-örva og barkstera til innöndunar) á við: Þegar ekki næst viðunandi stjórn á sjúkdómnum með barksterum til innöndunar og skjótvirkum beta2-örvum til innöndunar „eftir þörfum“. Langvinn lungnateppa
(aðeins Relvar Ellipta 92/22 míkróg): Relvar Ellipta er ætlað til meðferðar á einkennum langvinnrar lungnateppu hjá fullorðnum með FEV1 < 70% af áætluðu eðlilegu gildi (eftir gjöf berkjuvíkkandi lyfs) og sögu
um endurtekna versnun, þrátt fyrir reglulega meðferð með berkjuvíkkandi lyfjum. Skammtar og lyfjagjöf: Astmi: Fullorðnir og unglingar 12 ára og eldri: Ein innöndun af Relvar Ellipta 92/22 míkróg einu
sinni á dag. Sjúklingar finna yfirleitt fyrir bættri lungnastarfsemi innan 15 mínútna frá innöndun Relvar Ellipta. Hins vegar skal upplýsa sjúklinginn um að regluleg dagleg notkun sé nauðsynleg til að viðhalda
stjórn á einkennum astma og að notkun skuli halda áfram, jafnvel þó einkenni hverfi. Ef einkenni koma fram á tímabilinu á milli skammta, skal nota skjótvirkan beta2-örva til að létta strax á einkennum. Íhuga
skal 92/22 míkrógramma upphafsskammt af Relvar Ellipta hjá fullorðnum og unglingum 12 ára og eldri sem þarfnast lítils til meðalstórs skammts af barksterum til innöndunar ásamt langverkandi beta2-örva.
Ef ekki næst fullnægjandi stjórn á sjúkdómnum með Relvar Ellipta 92/22 míkróg, má auka skammtinn upp í 184/22 míkróg, sem getur gefið betri árangur við astmastjórnun. Heilbrigðisstarfsmaður skal
endurmeta sjúklinga reglulega þannig að þeir haldi áfram að fá kjörstyrkleika af flútíkasónfúróati/vílanteróli og að honum sé aðeins breytt samkvæmt læknisráði. Skammtinn skal aðlaga þannig að alltaf sé
notaður minnsti skammtur sem nær virkri stjórn á einkennum. Íhuga skal notkun Relvar Ellipta 184/22 míkróg hjá fullorðnum og unglingum 12 ára og eldri sem þurfa að fá hærri skammta af barksterum til
innöndunar ásamt langverkandi beta2-örva. Langvinn lungnateppa: Fullorðnir 18 ára og eldri: Ein innöndun af Relvar Ellipta 92/22 míkróg einu sinni á dag. Relvar Ellipta 184/22 míkróg er ekki ætlað til notkunar
hjá sjúklingum með langvinna lungnateppu. Enginn viðbótarávinningur er af notkun 184/22 míkrógramma skammts samanborið við 92/22 míkróg skammtinn og hætta á aukaverkunum svo sem lungnabólgu
og altækum aukaverkunum tengdum barksterum er hugsanlega aukin. Það skal gefa á sama tíma dag hvern. Frábendingar: Ofnæmi fyrir virku efnunum eða einhverju hjálparefnanna. Aukaverkanir: Mjög
algengar: Höfuðverkur og nefkoksbólga. Algengar: Lungnabólga, sýking ofarlega í öndunarvegi, berkjubólga, inflúensa, hvítsveppasýking í munni og koki, verkur í munnkoki, skútabólga, kokbólga, nefslímubólga,
hósti, raddtruflun,kviðverkir, liðverkur, bakverkur, hiti. ATC R03AK10. Markaðsleyfishafi: Glaxo Group Limited, 980 Great West Road, Brentford, Middlesex TW8 9GS. Bretland. Fulltrúi markaðsleyfishafa:
GlaxoSmithKline ehf. Þverholti 14, 105 Reykjavík, Ísland, Sími 530 3700. Dagsetning endurskoðunar textans: 22. maí 2014. Upplýsingar um aukaverkanir, milliverkanir, varnaðarorð og önnur
mikilvæg atriði má nálgast í sérlyfjaskrá – www.serlyfjaskra.is
Pakkningar og verð (September 2014)
Relvar Ellipta 92 mcg/22 mcg, innönddu, 30 skammtar R, G Kr. 9.482
Relvar Ellipta 184 mcg/22 mcg, innönddu, 30 skammtar R, G Kr. 11.830
Aukaverkanir má tilkynna á vef Lyfjastofnunar:
www.lyfjastofnun.is/Aukaverkanir/tilkynna eða til GlaxoSmithKline í síma 530 3700.
Heimildir:
1. Relvar Samantekt um eiginleika lyfs. www.serlyfjaskra.is. 2. Boscia JA et al. Clin Ther. 2012; 34(8): 1655-66.
3. Svedsater H et al. BMC Pulmonary Medicine 2013; 13: 72.
(flútíkasónfúróat/vílanteról)
® ®
24 klst. verkun. Mjög einfalt.
* Barksteri og langvirkt berkjuvíkkandi lyf til innöndunar.
Fyrsta ICS/LABA-meðferðin sem virkar í 24 klst.1,2
... skömmtun einu sinni á dag1
... í einföldu og handhægu innöndunartæki3
Relvar® Ellipta® er ætlað til notkunar við reglulega astmameðferð hjá fullorðnum og
unglingum 12 ára og eldri þegar notkun samsetts lyfs á við: þegar ekki næst viðunandi
stjórn á sjúkdómnum með barksterum til innöndunar og skjótvirkum beta2-örvum til
innöndunar „eftir þörfum“.
Relvar® Ellipta® er ætlað til meðferðar á einkennum langvinnrar lungnateppu hjá
fullorðnum með FEV1 < 70% af áætluðu eðlilegu gildi (eftir gjöf berkjuvíkkandi lyfs) og
sögu um endurtekna versnun, þrátt fyrir reglulega meðferð með berkjuvíkkandi lyfjum.
24
klst
AstmiLLT
IS
/F
FT
/0
01
7/
14
a
S
ep
te
m
be
r 2
01
4
IS_FFT_0017_14a_Relvar_adv_A4_Sept2014.indd 1 22.09.2014 07:38:20