Læknablaðið - 01.01.2015, Síða 11

LÆKNAblaðið 2015/101 11
inngangur
Tíðni ofþyngdar og offitu hefur aukist um allan heim á
undanförnum áratugum og þar er Ísland engin undan-
tekning.1 Samkvæmt skýrslu OECD var hlutfall fólks
með líkamsþyngdarstuðul ≥30 kg/m2 hér á landi það
fjórða hæsta meðal þeirra Evrópuþjóða sem skýrslan
náði til árið 2008 og hafði algengið meira en tvöfald-
ast frá árinu 1990.2 Þessi þróun er áhyggjuefni þar
sem offita er áhættuþáttur ýmissa sjúkdóma, svo sem
sykursýki af tegund tvö, stoðkerfissjúkdóma og hjarta-
og æðasjúkdóma og hefur þannig áhrif á lífsgæði og
lífslíkur fólks.3 Offita og hugsanlegir fylgikvillar leiða
einnig til aukins kostnaðar fyrir þjóðfélagið þar sem
þörfin fyrir heilbrigðisþjónustu og önnur úrræði eykst
til muna.4
Þrátt fyrir að forsenda þyngdaraukningar sé neysla
umfram orkuþörf geta orsakir ofneyslunnar verið
margvíslegar og flóknar. Félagslegt umhverfi, framboð
og verðlag fæðu hafa áhrif á fæðuval fólks.5,6 Einnig
getur aðstaða eða þörf fyrir hreyfingu í daglegu lífi
haft áhrif á orkuþörfina.7 Rannsóknir hafa sýnt að verri
félagslegar aðstæður, lágar tekjur, minni menntun og
nálægð eða aðgengi að orkuríkum skyndibitum tengjast
auknum líkum á ofþyngd eða offitu.4-6,8-10 Búseta hefur
einnig verið tengd líkum á offitu og ofþyngd, en félags-
legar, menningarlegar og landfræðilegar aðstæður geta
verið ólíkar eftir búsetu.4,5
inngangur: Niðurstöður fyrri rannsókna benda til þess að offita sé
algengari meðal kvenna utan höfuðborgarsvæðis en innan, en engar sam-
bærilegar upplýsingar eru til fyrir karla. Tilgangur þessarar rannsóknar var
að kanna holdafar og mataræði íslenskra kvenna og karla eftir búsetu.
Efniviður og aðferðir: Þátttakendur voru 1312 konur og karlar, 18-80
ára, valin með slembiúrtaki úr þjóðskrá, heildarsvörun 68,6%. Mataræði
var kannað árin 2010 til 2011 með tvítekinni sólarhringsupprifjun og jafn-
framt var spurt um hæð og þyngd, auk bakgrunnsspurninga. Reiknað var
líkindahlutfall (oR) þess að vera yfir kjörþyngd (líkamsþyngdarstuðull ≥25
kg/m2) út frá búsetu og menntun.
niðurstöður: Konur ≥46 ára innan höfuðborgarsvæðis voru með lægri
líkamsþyngdarstuðul en konur utan höfuðborgarsvæðis (25,7 kg/m2 á móti
28,4 kg/m2 p=0,007) og líkindahlutfall fyrir líkamsþyngdarstuðul ≥25 kg/
m2 var lægra samanborið við konur í sama aldurshópi utan höfuðborgar-
svæðis, oR=0,64 (95% öryggisbil 0,41;1,0). Enginn munur var meðal
karla eða yngri kvenna. Fæði fólks utan höfuðborgarsvæðis var fituríkara
og hlutfall mettaðra fitusýra og transfitusýra var hærra en innan svæðis.
Hlutfall mettaðra fitusýra í fæði var 15,7E% á móti 13,9E%, p<0,001 og
transfitusýra 0,9E% á móti 0,7E%, p<0,001 meðal karla, sem rekja má að
stórum hluta til meiri neyslu á feitum mjólkurvörum, kjöti, kexi og kökum
meðal karla utan höfuðborgarsvæðisins miðað við innan. Meiri neysla á
kexi, kökum, kjöti og farsvörum meðal kvenna utan höfuðborgarsvæðisins
endurspeglaðist einnig í hærra hlutfalli mettaðra fitusýra, 14,8E% á móti
14,0E%, p=0,007 og transfitusýra 0,8E% á móti 0,7E%, p=0,001 borið
saman við konur innan svæðis.
Ályktun: Tengsl líkamsþyngdarstuðuls við búsetu eru minni en í fyrri rann-
sóknum. ofþyngd (líkamsþyngdarstuðull ≥25) meðal íslenskra karla virðist
óháð búsetu. Fæði fólks innan höfuðborgarsvæðis er nær ráðleggingum
um mataræði en utan höfuðborgarsvæðis.
Ágrip
Samkvæmt íslenskri rannsókn frá árinu 2004 var
offita, það er líkamsþyngdarstuðull ≥30, meðal kvenna
á aldrinum 18-45 ára mun algengari utan höfuðborgar-
svæðis en innan, og hélst munurinn eftir að tekið var
tillit til mismunandi menntunarstigs.11 Konur með há-
skólamenntun voru síður líklegar til að flokkast með of-
fitu en þær sem voru með grunnskólamenntun. Í rann-
sókninni frá 2004 voru engar upplýsingar um mataræði
eða hreyfingu og rannsóknin beindist eingöngu að
konum. Fyrri landskannanir á mataræði Íslendinga frá
árinu 1990 og 2002 sýndu hins vegar að fæði fólks utan
höfuðborgarsvæðis var fituríkara og orkuþéttara en
fæði þeirra sem bjuggu á höfuðborgarsvæðinu.12,13 Nýleg
landskönnun á mataræði Íslendinga veitir tækifæri til að
kanna fæðuvenjur, hreyfingu og holdafar eftir búsetu,
menntun og fleiri þáttum hjá báðum kynjum.
Tilgangur þessarar rannsóknar var að bera saman
mataræði og líkamsþyngdarstuðul karla og kvenna utan
og innan höfuðborgarsvæðis og kanna hvort mismun-
andi fæðuvenjur geti að einhverju leyti útskýrt hugsan-
legan mun á holdafari eftir búsetu.
Efniviður og aðferðir
Niðurstöður voru unnar úr gögnum úr landskönnun á
mataræði Íslendinga 2010-2011 sem unnin var á vegum
Greinin barst
7. maí 2014,
samþykkt til birtingar
2. október 2014.
Engin hagsmunatengsl
gefin upp.
Áhrif búsetu og menntunar á mataræði og
líkamsþyngdarstuðul kvenna og karla
Hrafnhildur Guðjónsdóttir1 næringarfræðingur, Þórhallur I. Halldórsson1,2 faraldsfræðingur, Ingibjörg Gunnarsdóttir1,2 næringarfræðingur,
Inga Þórsdóttir1,2 næringarfræðingur, Hólmfríður Þorgeirsdóttir3 næringarfræðingur, Laufey Steingrímsdóttir1,2næringarfræðingur
1Matvæla- og næringar-
fræðideild Háskóla Íslands,
2rannsóknastofu
í næringarfræði, Land-
spítala & Háskóla Íslands,
3Embætti landlæknis.
E = orka
Fyrirspurnir:
Laufey Steingrímsdóttir
laufey@hi.is
R a n n S Ó k n
Strattera er nú samþykkt til að
hefja meðferð við ADHD hjá fullorðnum
Heimildir:
1. www.serlyfjaskra.is. 2. Michelson D et al. Biol Psychiatry 2003; 53(2): 112–20.
3. Young JL et al. Clin Neuropharmacol 2011; 34(2): 51– 60. 4. Adler LA et al. J Clin Psycho Pharmacol 2009; 29(1): 44–50.
5. Adler LA et al. J Clin Psychiatry 2005; 66(3): 294 –9. 6. Adler LA et al. J Atten Diord 2008; 12(3): 248–53.
7. Wehmeier et al. Child Adolesc Phsychiatry Mental Health 2009; 3(1): 5.
– Eina lyfjameðferðin fyrir fullorðna með ADHD sem tilheyrir ekki
flokki örvandi lyfja1
– Dregur úr helstu einkennum ADHD og veitir stöðuga stjórn á
einkennum allan daginn yfir lengri tíma, borið saman við lyfleysu2-7
– Tekið einu sinni á dag1
– Staðfestar upplýsingar varðandi öryggi og þol sýna að Strattera er
góð meðferð fyrir sjúklinga sem þjást einnig af félagsfælni og áfengissýki1
Stöðug stjórn á
einkennum beinir
athyglinni frá ADHD
Strattera
LIL141201