Læknablaðið - 01.01.2015, Qupperneq 12

12 LÆKNAblaðið 2015/101
Embættis landlæknis (áður Lýðheilsustöð) í samvinnu við Mat-
vælastofnun og rannsóknastofu í næringarfræði við HÍ. Þátt-
takendur voru valdir með slembiúrtaki úr þjóðskrá, svarhlutfall
var 68,8%, alls 1312 manns á aldrinum 18-80 ára, 680 konur og
632 karlar. Mataræði var kannað með tvítekinni sólarhringsupp-
rifjun á neyslu þar sem þátttakendur voru beðnir um að telja upp
alla neyslu sína á mat og drykk síðastliðinn sólarhring. Einnig
var spurt um félagslega og lýðfræðilega þætti eins og menntun,
reykingar, hreyfingu, hæð og þyngd. Magn fæðu var áætlað út
frá myndum af algengum fæðutegundum og réttum í fjórum
mismunandi skammtastærðum sem þátttakendur fengu sendar í
pósti fyrir viðtölin, ásamt vísun í algeng eldhúsáhöld og staðlaðar
einingar. Könnunin fór fram í síma og liðu að minnsta kosti þrjár
vikur á milli viðtalanna tveggja, sem ævinlega voru tekin á mis-
munandi vikudögum fyrir hvern þátttakanda. Þátttakendum var
skipt í tvo hópa eftir búsetu, innan og utan höfuðborgarsvæðis,
þar sem höfuðborgarsvæði var skilgreint sem Reykjavík, Kópa-
vogur, Hafnarfjörður, Garðabær, Álftanes, Vogar, Seltjarnarnes,
Mosfellsbær og Kjalarnes, og í tvo hópa eftir líkamsþyngdarstuðli,
<25 kg/m2 og ≥25 kg/m2. Fjöldi þátttakenda reyndist ekki nægur
til að hægt væri að skoða offitu sérstaklega (LÞS ≥30). Samkvæmt
Alþjóðaheilbrigðisstofnun flokkast LÞS frá 18,5 kg/m2 til 24,9 kg/m2
sem kjörþyngd, frá 25 kg/m2 til 29,9 kg/m2 sem ofþyngd og ≥30 kg/
m2 sem offita.14 Tengsl búsetu og menntunar við LÞS ≥25 kg/m2, lík-
indahlutfall (OR) og 95% öryggisbil voru reiknuð með lógistískri
aðhvarfsgreiningu. Leiðrétt var fyrir aldri, reykingum (reykingar
(já/nei), alkóhólneyslu g/dag, menntun (grunnskóli, framhalds-
skóli og/eða verknám, háskóli) og hreyfingu (<3 klst á viku og ≥3
klst á viku). T-próf og kí-kvaðrat voru notuð til að reikna mun á
milli hópa. Niðurstöður voru birtar fyrir alla aldurshópa saman
og eins fyrir 18-45 ára og 46-80 ára. Var þessi aldursskipting valin
til að líkja eftir fyrri rannsókn á konum, 18-45 ára.11 Notast var við
tölfræðiforritið SPSS útgáfu 20 við tölfræðivinnslu. Rannsóknin
var tilkynnt til Persónuverndar en ekki þurfti leyfi vísindasiða-
nefndar fyrir þessa rannsókn.
niðurstöður
Tafla I sýnir nokkur einkenni þátttakenda, ásamt neyslu orku og
orkuefna úr fæðu, reiknuð sem hlutfall heildarorku (E%). Hlut-
fallslega fleiri íbúar innan höfuðborgarsvæðis höfðu lokið há-
skólaprófi en utan þess. Neysla fitu, mettaðra fitusýra og trans-
fitusýra var minni innan höfuðborgarsvæðis en utan. Í fæði karla
á höfuðborgarsvæði var meira af fjölómettuðum fitusýrum og
trefjaefnum en í fæði karla utan höfuðborgarsvæðis. Í öllum til-
fellum var um tölfræðilega marktækan mun að ræða, p<0,05.
Tafla II sýnir að konur í eldri aldurshópi innan höfuðborgar-
svæðis voru með marktækt lægri líkamsþyngdarstuðul að meðal-
tali en konur utan höfuðborgarsvæðis (p=0,007) en enginn munur
var meðal yngri kvenna (p=0,5). Ekki var marktækur munur á
líkamsþyngdarstuðli karla eftir búsetu, hvorki í yngri né eldri
aldurshópi.
Tafla III sýnir að minni líkur eru á að íbúar innan höfuð-
borgarsvæðis flokkist með líkamsþyngdarstuðul ≥25 en íbúar
utan höfuðborgarsvæðis, og hélst munurinn eftir að leiðrétt var
fyrir aldri, reykingum, alkóhólneyslu og hreyfingu. Þegar kyn
R a n n S Ó k n
Tafla I. Einkenni og næringarefni í fæðu kvenna og karla eftir búsetu, meðaltal (staðalfrávik).
Konur Karlar
Innan
höfuðborgar-
svæðis
n=413
Utan
höfuðborgar-
svæðis
n=267 p-gildi1
Innan
höfuðborgar-
svæðis
n=384
Utan
höfuðborgar-
svæðis
n=248 p-gildi1
Aldur 47,6 (16,2) 46,9 (15,7) 0,55 45,8 (15,8) 47,9 (17,0) 0,12
Hreyfing, klst/viku 3,5 (3,4) 3,6 (3,0) 0,93 4,0 (3,4) 3,6 (3,7) 0,19
Hæð, cm 167,0 (5,5) 166,8 (6,0) 0,54 181,5 (6,4) 180,8 (6,9) 0,22
Alkóhól, g/dag 4,5 (10,5) 4,1 (10,8) 0,3 8,8 (21,8) 8,6 (21,6) 0,13
Reykingar % 18,6 18,4 0,92 14,1 18,1 0,17
Háskólamenntun % 40,0 25,1 <0,001 38,0 13,3 <0,001
orka úr fæðu, kkal/dag 1739,0 (492,3) 1810,0 (571,3) 0,09 2335,0 (754,5) 2433,9 (809,3) 0,12
Prótein, E%2 17,6 (4,3) 17,6 (4,3) 0,91 18,6 (4,9) 18,5 (4,5) 0,76
Fita, E%2 35,2 (7,0) 36,8 (7,2) 0,004 35,8 (7,2) 38,0 (7,7) <0,001
MFS3, E%2 14,0 (3,5) 14,8 (3,9) 0,007 13,9 (3,9) 15,7 (4,4) <0,001
Cis-FÓFS4, E%2 5,9 (2,4) 6,0 (2,6) 0,61 6,1 (2,6) 5,6 (2,3) 0,009
Trans FS5, E%2 0,70 (0,3) 0,80 (0,4) 0,001 0,73 (0,34) 0,91 (0,4) <0,001
Kolvetni, E%2 43,7 (7,5) 42,5 (7,3) 0,04 41,7 (7,7) 40,0 (8,6) 0,01
Viðbættur sykur, E%2 8,9 (6,1) 8,5 (5,8) 0,46 9,0 (6,2) 9,2 (6,9) 0,67
Trefjar, E%2 1,8 (0,6) 1,7 (0,6) 0,13 1,5 (0,6) 1,4 (0,5) <0,001
1T-próf fyrir normaldreifingu, annars Mann-Whitney U, Kí-kvaðrat próf fyrir tvískiptar breytur,
2Prósent orku
3Mettaðar fitusýrur,
4Cis-Fjölómettaðar fitusýrur,
5Transfitusýrur