Læknablaðið - 01.01.2015, Qupperneq 13

LÆKNAblaðið 2015/101 13
og aldurshópar voru skoðaðir sér, kom í ljós að tengsl búsetu við
líkamsþyngdarstuðul voru bundin við konur ≥46 ára. Í heildina
voru 39% minni líkur á að konur á höfuðborgarsvæðinu væru með
líkamsþyngdarstuðul ≥25 (OR=0,61; 95% 0,39 til 0,94) og hlutfallið
breyttist lítið eftir að leiðrétt var fyrir menntun.
Tafla IV sýnir líkur á að flokkast með líkamsþyngdarstuðul ≥25
kg/m2 eftir menntun. Enginn marktækur munur var á þátttakend-
um með háskólamenntun borið saman við grunnskólamenntun,
hvorki meðal kvenna né karla í yngri eða eldri aldurshópi eftir að
leiðrétt var fyrir mögulegum truflandi þáttum. Líkurnar breytt-
ust lítið eða ekki eftir að einnig var leiðrétt fyrir búsetu. Aftur
á móti reyndust minni líkur á að konur með háskólamenntun
flokkuðust með líkamsþyngdarstuðul ≥ 25 kg/m2 samanborið við
konur með grunnskólamenntun, áður en leiðrétt var fyrir aldri,
reykingum, hreyfingu og alkóhólneyslu.
Tafla V sýnir að karlar innan höfuðborgarsvæðis borðuðu
marktækt minna af mjólk og mjólkurvörum, nýmjólk, kexi og
kökum, kjöti, kartöflum og smjöri og drukku minna kaffi en karl-
ar utan höfuðborgarsvæðis. Þeir borðuðu meira af grænmeti og
pasta, notuðu frekar jurtaolíur eða smjörlíki og drukku meira af
vatni og kolsýrðu vatni, hreinum ávaxtasafa og borðvíni en karlar
utan höfuðborgarsvæðis. Hjá konum var munurinn milli búsetu-
svæðanna svipaður og hjá körlum nema að ekki var marktækur
munur á mjókurneyslu, smjöri, smjörlíki eða grænmeti.
Umræða
Þessi rannsókn styður að hluta til þær niðurstöður fyrri íslenskra
rannsókna að konur búsettar innan höfuðborgarsvæðis séu að
jafnaði með lægri líkamsþyngdarstuðul og líklegri til að flokkast
í kjörþyngd en þær sem búa utan höfuðborgarsvæðis.11,15 Munur-
inn reyndist hins vegar eingöngu ná til kvenna í aldurshópnum
46-80 ára en enginn marktækur munur var meðal yngri kvenna.
Eins reyndist enginn marktækur munur á líkamsþyngdarstuðli
karla eftir búsetu. Hingað til hefur ekkert verið birt um líkams-
þyngd íslenskra karla eftir búsetu en niðurstöður landskönnunar
á mataræði árið 1990 bentu til þess að líkamsþyngdarstuðull karla
í dreifbýli væri þá hærri en á höfuðborgarsvæði (óbirtar niður-
stöður).
Erlendar rannsóknir hafa sýnt tengsl milli búsetu og líkams-
þyngdar, ofþyngdar og offitu.5,16 Því hefur verið haldið fram að
skýr munur á holdafari milli búsetusvæða geti verið vísbending
um ójöfnuð milli íbúa eftir búsetu.5,17 Ólík matarmenning, mál-
tíðamynstur, innkaupavenjur og mismunandi aðgengi að heilsu-
samlegum mat getur átt þátt í ólíku holdafari fólks eftir búsetu. Í
þessari rannsókn er minni munur á holdafari ungra kvenna eftir
búsetu en í rannsókninni sem framkvæmd var árið 2004 og getur
það verið vísbending um að aðstöðu- og menningarmunur milli
íbúa höfuðborgar og landsbyggðar hafi minnkað. Í þeirri rann-
sókn voru 36,6% kvenna á höfuðborgarsvæðinu á aldrinum 18-45
ára yfir kjörþyngd en núna er hlutfallið 40,8% og hlutfallið utan
höfuðborgarsvæðis var 50% en er núna 43,4%.11
Hærra hlutfall fólks var með háskólapróf á höfuðborgarsvæð-
inu en utan þess, en ólíkt mörgum fyrri rannsóknum, erlendum
sem innlendum, fundust lítil tengsl milli ofþyngdar og mennt-
unar í þessari rannsókn, hvort heldur var meðal karla eða kvenna.
Í norrænni vöktun á mataræði, hreyfingu og holdafari sem unnin
var á sama tíma, reyndust fleiri flokkast með offitu, það er líkams-
þyngdarstuðul ≥30, meðal fólks með grunnskólamenntun borið
saman við háskólamenntun.18 Til að skoða tengsl menntunar og
R a n n S Ó k n
Tafla II. Meðallíkamsþyngdarstuðull og hlutfall kvenna og karla 18-80 ára með líkamsþyngdarstuðul (LÞS) ≥25.
Innan höfuðborgarsvæðis Utan höfuðborgarsvæðis
n LÞS meðaltal (sf)1 % LÞS >25 n LÞS meðaltal (sf) % LÞS >25 p-gildi2 p-gildi3
Konur 18-45 ára 186 25,3 (5,0) 41,8 124 25,7 (4,8) 43,4 0,50 0,77
Karlar 18-45 ára 198 26,4 (3,8) 55,6 107 26,6 (4,3) 56,5 0,62 0,88
Konur >46 ára 208 25,7 (4,8) 47,9 138 28,4 (4,0) 60,1 0,007 0,03
Karlar >46 ára 182 27,9 (4,2) 73,1 128 27,2 (4,7) 78,6 0,37 0,26
1(sf) staðalfrávik, 2T-próf, 3kí-kvaðrat próf
Tafla III. Líkindahlutfall að einstaklingar búsettir innan höfuðborgarsvæðis séu
með líkamsþyngdarstuðul >25 borið saman við fólk utan svæðis.

n
Óleiðrétt oR
(95% CI)1
Líkan A2 oR
(95% CI)
Líkan B3 oR
(95% CI)
Allir 18-80 ára 742 0,78(0,63;0,98) 0,78(0,62;0,99) 0,78(0,62;0,99)
Konur 18-80 ára 325 0,76(0,55;1,03) 0,74(0,54;1,01) 0,76(0,55;1,04)
Karlar 18-80 ára 417 0,80(0,57;1,13) 0,82(0,58;1,17) 0,79(0,54;1,10)
Allir 18-45 ára 308 0,98(0,71;1,35) 0,94(0,68;1,31) 0,96(0,68;1,34)
Konur 18-45 ára 137 0,93(0,60;1,47) 0,95(0,60;1,51) 0,97(0,61;1,56)
Karlar 18-45 ára 171 0,96(0,60;1,55) 0,86(0,52;1,42) 0,84(0,50;1,41)
Allir >46 ára 434 0,65(0,47;0,89) 0,64(0,46;0,89) 0,66(0,47;0,92)
Konur >46 ára 188 0,61(0,40;0,94) 0,61(0,39;0,94) 0,64(0,41;1,00)
Karlar >46 ára 246 0,74(0,44;1,25) 0,73(0,43;1,24) 0,76(0,44;1,34)
1Líkindahlutfall, CI:öryggisbil.
2Leiðrétt fyrir aldri, hreyfingu, reykingum, alkóhólneyslu.
3Leiðrétt fyrir menntun auk sömu þátta og í A.
Tafla IV. Líkindahlutfall að konur og karlar með háskólamenntun séu með
líkamsþyngdarstuðul >25 borið saman við fólk með grunnskólamenntun.

n
Óleiðrétt oR
(95% CI)1
Líkan A2 oR
(95% CI)
Líkan B3 oR
(95% CI)
Konur 18-80 ára 325 0,70(0,48;1,01) 0,80(0,54;1,19) 0,88(0,59;1,33)
Konur 18-45 ára 137 0,97(0,55;1,71) 0,71(0,37;1,39) 0,76(0,38;1,51)
Konur >46 ára 188 0,61(0,37;1,00) 0,75(0,42;1,33) 0,84(0,47;1,50)
Karlar 18-80 ára 417 1,46(0,91;2,33) 1,28(0,77;2,13) 1,25(0,72;2,16)
Karlar 18-45 ára 171 2,08(1,10;3,96) 1,24(0,59;2,63) 1,15(0,52;2,53)
Karlar >46 ára 246 0,79(0,36;1,70) 0,72(0,32;1,64) 0,71(0,29;1,80)
1Líkindahlutfall, CI:öryggisbil
2Leiðrétt fyrir aldri, hreyfingu, reykingum, alkóhólneyslu.
3Leiðrétt fyrir búsetu auk sömu þátta og í A.