Læknablaðið - 01.01.2015, Síða 33

LÆKNAblaðið 2015/101 33
drep að ræða sem ekki hefur mikil áhrif á dæluvirkni hjartans.
Orsakir hjartadreps geta verið af tæknilegum orsökum, til dæmis
ef græðlingur lokast eða ef hjartað er ekki stöðvað nægilega vel í
aðgerðinni. Eldri sjúklingar eru í aukinni hættu á hjartadrepi og
þeir sem gangast undir langar aðgerðir, sérstaklega ef hjartað er
stöðvað lengi.105,106
Nýrnaskaði (acute renal injury) eftir aðgerð er alvarlegur fylgi-
kvilli og getur dregið sjúklinga til dauða.107,108 Í dag er RIFLE-flokk-
un oftast notuð til að meta nýrnaskaða eftir aðgerð. Sjúklingar eru
flokkaðir í áhættu-, (R=risk), skaða- (I=injury) eða bilunarflokk
(F=failure) eftir því hversu alvarleg nýrnabilunin er.109 Rannsóknir
sýna að líkurnar á að fá bráðan nýrnaskaða samkvæmt RIFLE-
skilmerkjunum eftir opna hjartaaðgerð er á bilinu 15-45%.110 Kon-
ur, sykursjúkir og sjúklingar með hjartabilun, sérstaklega þeir
sem hafa þekkta nýrnabilun fyrir aðgerð, eru í aukinni áhættu.107
Tíðni heilaáfalla (peroperative stroke) eftir hjartaaðgerðir er í
kringum 1-5%.111,112 og er mjög alvarlegur fylgikvilli þar sem 30
daga dánartíðni nálgast 15%.113 Auk þess eru lífsgæði sjúklinga
sem lifa áfallið oft verulega skert.112 Aldraðir, konur, sykursjúkir
og sjúklingar með nýtilkomið gáttatif eru í aukinni hættu að fá
heilaáfall eftir aðgerð, en einnig sjúklingar með fyrri sögu um slíkt
áfall.111-114
Blóðtap er óhjákvæmilegt eftir hjartaaðgerð, enda er stór hluti
sjúklinga á blóðflöguhemjandi lyfjum fyrir aðgerð. Auk þess er
heparín notað sem blóðþynning í aðgerðinni. Í flestum tilvikum
stöðvast blæðing af sjálfu sér, en stundum þarf að gefa blóðhluta
og blóðstorkuhvetjandi lyf til að örva blóðstorku. Við miklar blæð-
ingar eru sjúklingar teknir í enduraðgerð, oftast á fyrstu klukku-
stundum eftir aðgerð, og er þess þörf í 3-8% tilfella.63,115 Í íslenskri
rannsókn var dánartíðni fimmfalt hærri hjá sjúklingum sem geng-
ust undir enduraðgerð vegna blæðingar, en þar voru bæði teknar
með kransæða- og lokuaðgerðir.115 Í erlendum rannsóknum hafa
helstu áhættuþættir mikilla blæðinga reynst vera bráðaaðgerðir,
nýrnabilun og notkun kröftugra blóðflöguhemjandi lyfja eins og
klópídógrels.116
Langtímafylgikvillar eru mun sjaldgæfari eftir hjáveituaðgerð
en hinir snemmkomnu. Algengastir eru verkir frá bringubeini en
einnig langvinnar sýkingar með fistilmyndun í beininu.117,118 Lokun
eða þrengsli í græðlingum er algengastur langtímafylgikvilla. Hjá
10-12% sjúklinga þarf að grípa til kransæðaþræðingar innan 10 ára
frá aðgerð en í einstaka tilfellum (<2%) þarf að grípa til endurhjá-
veituaðgerðar.119 Áhættuþættir enduraðgerðar eru hinir sömu og
áhættuþættir kransæðasjúkdóms. Því eru lyfjameðferð og lífsstíls-
breytingar mikilvægir þættir í eftirmeðferð eftir hjáveituaðgerð.
Notkun slagæðagræðlinga minnkar líkur á enduraðgerð. Endur-
tekin hjáveituaðgerð er mun hættulegri en fyrsta aðgerð og dánar-
hlutfall að minnsta kosti tvöfalt hærra.120,121
Dánartíðni innan 30 daga
Hlutfall sjúklinga sem látast innan 30 daga eftir kransæðahjáveitu
er oftast á bilinu 2-4%.121-124 Eldri sjúklingar, sérstaklega þeir sem
hafa aðra samhliða sjúkdóma, eru í mestri hættu á að látast innan
Mynd 7. Heildarlifun (a) og sjúkdómasértæk lifun með tilliti til kransæðasjúkdóms (b) sjúklinga sem gengust undir kransæðahjáveituaðgerð á Íslandi 2002-2006 (Kaplan-Meier).128
Brotnar línur sýna 95% öryggismörk.
Y f i R l i T
c