Læknablaðið - 01.01.2015, Qupperneq 40

40 LÆKNAblaðið 2015/101
S a G a l æ k n i S f R æ ð i n n a R
inganna. Forritaði ég þá innsláttarforrit í COBOL vegna skjástýr-
inganna sem vantaði í PLI. Starfsstúlkur Hjartaverndar sáu um
innsláttinn eftir þetta ásamt undirbúningi gagnanna. Sérstaklega
vil ég nefna Helgu Helgadóttur sem vann við þetta öll þau 35 ár
sem ég sá um skrána.
Kransæðastífluskrá
Árið 1981 hófst fjölþjóðleg rannsókn Alþjóðaheilbrigðisstofnun-
arinnar á tíðni kransæðasjúkdóma í 28 löndum. Ísland var eitt
þátttökulandanna að frumkvæði Zbigniz Pisa og Ólafs Ólafs-
sonar landlæknis og var Hjartavernd falin framkvæmd rannsókn-
arinnar hér á landi. Nikulás Sigfússon yfirlæknir Hjartaverndar
fól mér að hafa umsjón með tölvuskráningu kransæðastíflutilfella
hjá fólki hérlendis. Öll tilfelli 25-74 ára fólks voru skráð: upplýs-
ingar úr sjúkraskýrslum, dánarvottorðum og krufningaskýrslum.
Einnig voru gerðar þrjár hóprannsóknir (1983, 1988, 1993), þar
sem skráðir voru helstu áhættuþættir kransæðasjúkdóma. Í hvert
sinn var boðið 3000 manns.6 Þátttaka var 70%. Þær Inga Ingibjörg
Guðmundsdóttir og Ingibjörg Stefánsdóttir sáu um undirbúning
gagna og innslátt.
Fæðingaskrá
Árið 1974 fól Ólafur Ólafsson landlæknir mér að sjá um tölvu-
vinnslu Fæðingaskrár. Gunnlaugur Snædal og Gunnar Biering yf-
irlæknar höfðu hannað eyðublað sem grundvöll tölvuskráningar
fæðinga í samstarfi við Alþjóðaheilbrigðisstofnunina. Skráningin
hófst árið 1972 og hafði Elías Davíðsson séð um að koma upp-
lýsingunum á gataspjöld. Ný og endurbætt eyðublöð voru tekin
í notkun árið 1975. Ég sá síðan um úrvinnslu skrárinnar fram til
1993. Berta Snædal annaðist undirbúning gagnanna fyrir innslátt
sem tölvudeild Landspítalans annaðist. Innihald skrárinnar var,
auk félagslegra upplýsinga um foreldra og heilsufar móður, upp-
lýsingar um barnið sjálft, hvort sem það var lifandi eða andvana
fætt, sjúkdómsgreiningar, og afdrif fyrstu vikuna. Á aðalfundi
NOMESKO (Nordisk Medicinal-Statistisk Kommitté) sem haldinn
var 1977 var samþykkt að stofna vinnuhóp AFÖD-II (Arbejds-
gruppe for medicinsk FÖDselsregistrering) med tveimur til þrem-
ur meðlimum frá hverju Norðurlandanna. Íslenska hópnum, þar
sem Gunnlaugur var formaður en með honum voru Gunnar og ég,
var falið að hafa forystu um söfnun gagna og útgáfu samræmdra
upplýsinga úr fæðingaskrám landanna. Tvö slík rit voru gefin út.7,8
Örorkuskrá
Árið 1976 fól Björn Önundarson tryggingayfirlæknir mér að tölvu-
væða Örorkuskrá Tryggingastofnunar og sá ég um hana og úr-
vinnslu úr henni fram yfir 1990, en þá tók SKÝRR að sér vinnslu
fyrir Tryggingastofnun almennt og setti upp nýtt kerfi. Í skránni
voru helstu félagslegar upplýsingar, örorkuprósentur og orsakir
örorku. Ég notaði tölvu SKÝRR fyrir reglubundna uppfærslu
skrárinnar og úrvinnslu. Sigurlaug Straumland sá um undirbún-
ing gagna fyrir vélvinnslu.
Skráning á heilsugæslustöðvum
Árið 1975 fórum við Guðmundur Sigurðsson heilsugæslulæknir
á Egilsstöðum á NOMESKO-fund í Finnlandi. Á leiðinni á flug-
völlum og í flugvélum kynnti Guðmundur fyrir mér hugtakið
POMR (Problem Oriented Medical Record) eða heilsuvandamiðuð
skráning, sem er aðferð við skráningu samskipta á heilsugæslu-
stöðvum og ég kynnti fyrir honum möguleika tölvu í því sam-
bandi. Þegar heim var komið var nánast fullmótuð hugmyndin að
véltæku skráningakerfi, sem Guðmundur fékk svo stuðning land-
læknisembættisins og NOMESKO til þess að prófa.9 Keypt var lítil
Wang-tölva fyrir Egilsstaði fyrir innslátt, en þar sem diskur sem
var nauðsynlegur til þess að halda utan um skrána og úrvinnslu
hennar var býsna dýr, voru upplýsingar sendar daglega yfir síma
í tölvu Krabbameinsskrárinnar, unnar þar og sendar til baka. Ekki
gekk það vandræðalaust að senda á milli. Ég ætlaði, vegna kostn-
aðar að losna við að nota fasttengd mótöld (modem) sem var miklu
dýrara en venjulegt talsamband, að nota hljóðtengingu (acoustic
coupler), en það gekk alls ekki. Að lokum fundum við skýringuna.
Póstur og sími voru ennþá með koladuft í hljóðnemum heyrnar-
tækja þótt úti í Evrópu væru komnir smárar í staðinn. Kerfið for-
ritaði ég í BASIC, en seinna tók Jón Ingi Jósafatsson við því og
forritaði það fyrir PC-tölvur. Kerfið var notað á um helmingi
heilsugæslustöðva þegar mest var, en var vanþróað að því leyti
að það var ekki nægilega vinnusparandi við pappírsvinnu, enda
hugsað fyrst og fremst til þess að halda utan um gögnin og að
vinna tölfræðilega úr þeim.
Heimildir
1. Sigvaldason H, Tulinius H. Human Health Data from Iceland, Banbury Report 4: Cancer
Incidence in Defined Populations, 1980.
2. Tulinius H, Sigfusson N, Sigvaldason H, Bjarnadottir G, Tryggvadottir L. Risk Factors for
Malignant Diseases. A Cohort Study on a Population of 22946 Icelanders. Cancer Epidemiol
Biomark Prev 1997; 6: 863-73.
3. Landlæknisembættið: Upplýsingasafn heilbrigðiskerfisins, Health Data Bank,
Heilbrigðismál, Rit nr. 4 - Incidence in Defined Populations, 1976.
4. Jónasson JG, Tryggvadóttir L. Krabbamein á Íslandi, Krabbameinsskrá Krabbameinsfélags
Íslands 50 ára. Krabbameinsfélagið, Reykjavík 2004.
5. Olafsson O, Sigvaldason H, Sigfusson N, Björnsson O, Thorsteinsson Th. Manual for
Epidemiological Study of Cardiovascular and some other Chronic Diseases in Iceland, The
Icelandic Heart Association – Heart Preventive Clinic, 1969.
6. Tunstall-Pedoe H. MONICA, Monograph and Multimedia Sourcebook, World´s largest
study of heart disease, risk factors and population trends 1979-2002. WHO 2003.
7. NOMESKO. Födsler i Norden, Medicinsk Födselsregistrering. 1987; 25.
8. NOMESKO. Births and Infant Mortality in the Nordic Countries. 1993; 39.
9. Sigurdsson G, Magnusson G, Sigvaldason H, Tulinius H, Einarsson I, Olafsson O.
„Egilsstadir-Projectet, Problemorientad journal och individbaserat informationssystem för
primärvård“. NOMESKO 1980.
Fundur með úrvinnslustjórn Hjartaverndar, frá vinstri höfundur, Ottó Björnsson,
Nikulás Sigfússon og Davíð Davíðsson. Mynd í eigu Hjartaverndar og er tekin í
Lágmúla í kringum 1980.
gegn
heilablóðfalli/
segareki
Forvörn gegn heilablóðfalli / segareki hjá sjúklingum
með gáttatif sem ekki tengist lokusjúkdómum (NVAF)
ásamt einum eða fleiri áhættuþáttum.
Aðeins Eliquis® tengir
saman þessa kosti
Veldu Eliquis®, eina Xa hemilinn sem sýnt
hefur verið fram á að veiti áhrifaríkari vörn
gegn heilablóðfalli/segareki með marktækt minni
tíðni á meiriháttar blæðingum samanborið við
warfarin1.
Eliquis® (apixaban), sem ætlað er til inntöku, er beinn hemill á storkuþátt Xa og hefur eftirfarandi
ábendingar:
• Forvörn gegn bláæðasegareki (VTE) hjá fullorðnum sjúklingum sem hafa gengist undir valfrjáls
mjaðmarliðskipti eða hnéliðskipti.
• Forvörn gegn heilablóðfalli og segareki í slagæð hjá fullorðnum sjúklingum með gáttatif sem
ekki tengist hjartalokusjúkdómum (non-valvular atrial fibrillation, NVAF) ásamt einum eða fleiri
áhættuþáttum, svo sem sögu um heilablóðfall eða tímabundna blóðþurrð í heila (transient ischaemic
attack, TIA), aldur ≥75 ára, háþrýstingi, sykursýki eða hjartabilun með einkennum (NYHA flokkur ≥II)2.
Þetta lyf er undir sérstöku eftirliti til að nýjar upplýsingar um öryggi lyfsins komist fljótt og örugglega til skila. Heilbrigðisstarfsmenn
eru hvattir til að tilkynna allar aukaverkanir sem grunur er um að tengist lyfinu.

Sjá frekari upplýsingar um lyfið á www. lyfjastofnun.is
Heimildir: 1. Granger CB et al. Apixaban versus warfarin in patients with atrial fibrillation.N Engl J Med 2011; 365: 981–992.2.
2. Samantekt á eiginleikum lyfs fyrir Eliquis.
Áhrifaríkari vörn
PFI141001
samanborið
við warfarin1samanborið
við warfarin1
Minni tíðni
meiriháttar
blæðinga