Læknablaðið - 01.01.2015, Qupperneq 66

frá formanni félags íslenskra
endurhæfingarlækna
Guðrún
karlsdóttir
endurhæfingarlæknir
gudrunk@REYKJALUNDUR.is
Endurhæfingarlæknar
eru of fáir
Endurhæfingarlækningar eru ung sérgrein
innan læknisfræðinnar. Haukur Þórðarson
sem síðar varð yfirlæknir á Reykjalundi
lauk sérfræðinámi í endurhæfingarlækn-
ingum 1962, fyrstur íslenskra lækna. Auk
vinnu sinnar á Reykjalundi starfaði hann
á Landspítalanum og fyrir Styrktarfélag
lamaðra og fatlaðra.
Tuttugu læknar sem vinna eða hafa
unnið við endurhæfingu á Íslandi eru
skráðir félagar í Félagi íslenskra endurhæf-
ingarlækna. Fimmtán þeirra eru með sér-
fræðiréttindi í endurhæfingarlækningum,
þar af eru um 10 starfandi.
Á landinu eru fjórar endurhæfingar-
stofnanir, Grensásdeild Landspítala,
Reykjalundur, Kristnesspítali og HNLFÍ
í Hveragerði. Endurhæfingarstarf hófst á
Grensásdeild 1973. Þar eru um 20 sólar-
hringspláss og 30 dagdeildarpláss. Á
Grensási fer fram frumendurhæfing, til
dæmis eftir heilablóðföll, heilaáverka,
mænuskaða, aflimanir og alvarleg veik-
indi. Flestir sjúklingarnir koma beint frá
bráðadeildum spítalans. Reykjalundur var
upphaflega stofnsettur af SÍBS sem starfs-
endurhæfing til þess að koma berklasjúk-
lingum út í lífið eftir langt sjúkdómsferli.
Upp úr 1960 var farið að taka við sjúk-
lingum með fjölbreyttari sjúkdómsvanda.
Hefur staðurinn smám saman breyst í það
endurhæfingarsjúkrahús sem hann er í
dag. Á Reykjalundi eru pláss fyrir um 150
sjúklinga. Þar er aðstaða fyrir 18 sjúklinga
sem þurfa sólarhringshjúkrun. Starfsem-
inni skiptist í: verkja-, geð-, tauga-, hjarta-,
lungna-, gigtar-, næringar- og offitusvið
og starfsendurhæfingarsvið. Einstaklingar
koma ýmist beint frá sjúkrahúsum eða að
heiman. Á Kristnesspítala, endurhæfingar-
deild Sjúkrahússins á Akureyri, eru pláss
fyrir 26 sjúklinga. Á Heilsustofnun NLFÍ
í Hveragerði fer einnig fram fjölbreytt
þverfagleg endurhæfingarstarfsemi.
Endurhæfing er víðtækt hugtak. Skil-
greina þarf vanda hvers og eins út frá
þörfum hans og finna út hvers konar end-
urhæfingarúrræði henta best og þá hvort
þörf sé á endurhæfingu utan eða innan
stofnunar. Þegar vandinn er meiri og
fjölþættari er yfirleitt þörf á þverfaglegri
endurhæfingu á endurhæfingardeildum/
-stofnunum með aðkomu margra fagaðila.
Auka þarf samvinnu milli endurhæfingar-
stofnana þannig að einstaklingar fái þá
þjónustu sem er mest viðeigandi hverju
sinni. Sjúklingar á bráðadeildum byrja
venjulega endurhæfingu á sjúkrahúsinu.
Þeir komast yfirleitt tiltölulega fljótt á
endurhæfingardeild til meðferðar sé þess
þörf. Stærra vandamál er hve biðlistar eru
langir fyrir þá sem dvelja heima. Oft og
tíðum er þar um að ræða einstaklinga með
fjölþættan, versnandi sjúkdómsvanda og
minnkandi getu. Getur þá skipt máli að
grípa fyrr en seinna inn í með viðeigandi
endurhæfingu til að viðhalda færni þeirra
og auka lífsgæði.
Endurhæfingarlæknar eru of fáir. Með-
alaldur þeirra er hár. Innan 10 ára verða
margir þeirra hættir. Nýliðun er ekki næg
og mjög fáir í sérnámi. Nauðsynlegt er
að læknanemar og unglæknar kynnist
sérgreininni í námi og starfi. Nokkuð
hefur vantað upp á það og skortur verið á
deildarlæknum. Viðfangsefni endurhæf-
ingarlækna er að efla líkamlega og and-
lega getu, auka virkni og þátttöku og þar
með lífsgæði. Verkefnin eru fjölbreytt. Þau
byggja á heildrænni sýn á einstaklinginn
sem hefur tapað færni vegna afleiðinga
slysa eða veikinda. Endurhæfingarlæknar
þurfa að hafa góða þekkingu á afleið-
ingum skaða og sjúkdóma til þess að geta
leitt þverfaglega teymisvinnu en hún er
stór þáttur í starfi þeirra. Í teymisvinn-
unni leggja ýmsir fagaðilar sitt af mörkum
til þess að skjólstæðingur nái sem bestri
færni og þátttöku.
Að lokinni endurhæfingu er oft
nauðsyn á framhaldsúrræðum sem
hæfa hverjum og einum. Þarna er átt við
áframhaldandi þjálfun, aðstoð í daglegu
lífi, virkni- og vinnuúrræði. Við útskrift
af endurhæfingardeildum er búið að kort-
leggja vinnufærni en því miður er skortur
á störfum við hæfi. Flestir geta unnið eitt-
hvað ef þeir fá viðeigandi starf. Nokkuð
vantar upp á það í dag að nóg framboð
sé á fjölbreyttum vinnuúrræðum fyrir
einstaklinga með skerta vinnufærni auk
þess sem allt of löng bið er í þau úrræði
sem eru til staðar. Má þar nefna verndaða
vinnu, atvinnu með stuðningi og fleira. Of
fáir nýta sér svokallaða vinnusamninga
fyrir öryrkja með aðkomu Trygginga-
stofnunar. Mikilvægt er að atvinnurek-
endur komi hér einnig að málum. Með
tilkomu Virk starfsendurhæfingarsjóðs hafa
möguleikar hvað varðar endurhæfingu til
atvinnu breyst til hins betra. Sú starfsemi
er hins vegar enn í mótun og mikilvægt
að góð samvinna sé milli Virk og aðila sem
sinna endurhæfingarþjónustu.
flútikasón +
nýr valkostur í meðferð astma
Fyrsta astmalyfið sem sameinar sterkan barkstera,
flútikasón1 og hraðvirkan β2 örva, formóteról2
formóteról
flutiform®
– Sterkur barksteri1 og hraðvirkur LABA2*
– Sýnilegur skammtateljari
– 3 styrkleikar
Ábending: Flutiform® er ætlað til reglulegrar meðferðar við astma þegar
notkun samsetts lyfs (innúðalyfs með barkstera og langvirkum β2 örva)
er viðeigandi3
Flutiform®50/5 og 125/5 fyrir fullorðna og unglinga (>12 ára), flutiform®
250/10 fyrir fullorðna (>18ára)
Heimildir: 1. Adams, N. P. et al. Copyright© 2010, The Cochrane Collaboration. Published by JohnWiley & Sons, Ltd. 2. Bodzenta-Lukaszyk, A. et al. Respiratory Medicine (2011) 105, 674-682 3. Samantekt á eiginleikum lyfs (spc) www.serlyfjaskra.is *LABA = formóteról
LD
11
40
20
1
66 LÆKNAblaðið 2015/101