Ægir - 01.09.2004, Blaðsíða 35

35
R A N N S Ó K N I R
hana og að hún endist nægilega
lengi í sjónum. Tilraunir hafa
verið gerðar með alls konar
grisjuefni sem umbúðir fyrir
beituhráefni og eins hafa verið
notuð ýmis bindiefni til að beitan
haldist saman án umbúða. Þessar
tilraunir gengu illa framan af, yf-
irleitt vildi beitan leysast of fljótt
upp. Þegar bindiefni hafa verið
notuð hefur útstreymið oft verið
of lítið, því að bindiefni geta
hindrað útstreymið og gefið auk
þess frá sér fráhrindandi efni. Með
tilkomu nýju pokabeitunnar sem
þróuð var í verkefninu er þetta
vandamál leyst. Notuð eru trefja-
efni sem hafa ákveðið gegndræpi
utan um beituna og tryggir þetta
útstreymi beituhráefnisins í
nægilegu magni í æskilegan
tíma.
Val á hráefni
Þorskur er ránfiskur sem veiðir
sér til matar þannig að hann lifir
á mjög ferskri fæðu. Reynslan
sýnir að ekki þýðir að bjóða
þorskinum upp á annað en mjög
ferska beitu. Ýsan er aftur á móti
hráæta og laðast að beitu þó hún
sé ekki alveg fersk. Með vali á
beituhráefni er því hugsanlega
hægt að stýra að einhverju leyti
hvaða tegund er veidd hverju
sinni. Einnig er talið að stærð
beitu geti að miklu leyti stjórnað
stærð fiska á línunni.
Beitan þarf að innihalda þau
grunnefni sem laða fiskinn að.
Fyrri rannsóknir hafa aðallega
skoðað áhrif amínósýra í út-
streyminu til að laða fisk að beit-
unni. Í „beitu“-verkefninu sem
ESB styrkir er aðallega lagt út frá
því að skoða samsetningu á fríum
amínósýrum í beituhráefni eins
og gert hefur verið í fyrri rann-
sóknum ásamt því að skoða heild-
arefnasamsetningu og fríar fitu-
sýrur.
Gerðar hafa verið ítarlegar efna-
greiningar á þeirri beitu, sem
mest er notuð hér við land, svo
sem smokkfiski, sandsíli og mak-
ríl. Eins hafa nákvæmar mælingar
farið fram á ýmsu hráefni sem
getur nýst í beitu eitt og sér eða í
blöndu, svo sem loðna, kolmunni,
bolfiskafskurður, kúffiskhrat, úr-
gangur eftir síldarflökun o.fl.
Frekari rannsókna er þörf á
virkni annarra niðurbrotsefna í
beitu. Ýmsar vísbendingar í verk-
efninu sýndu að ferskleiki beit-
unnar skiptir miklu máli til að
laða fiskinn að beitunni. Rann-
sóknir á ferskleikalykt í fiski hafa
sýnt að það er fyrst og fremst nið-
urbrot á fjölómettuðum fitusýr-
um vegna lipoxygenasa virkni,
sem gefur ferska fiskilykt. Tilgát-
an í Rannís-verkefninu er sú að
hægt sé að auka virkni samsettrar
beitu með því að nota hráefni sem
inniheldur lipoxygenasa virkni,
þannig að hún framleiði niður-
brotsefni sem gefa ferska fiski-
lykt. Jafnframt er tilgátan sú að
hægt sé að að auka virkni beit-
unnar með því að nýta proteasa-
virkni til að auka útstreymi
amínósýra. Ekki hefur verið rann-
sakað áður hlutverk niðurbrots-
efna frá fjölómettuðum fitusýrum
(lipoxygenasa virkni) í því að laða
fiskinn að agninu, né heldur er
vitað til þess að proteasa virkni
hafi verið sérstaklega skoðuð í
beitu. Í verkefninu var sérstaklega
rannsökuð samsetning lyktarefna
sem mynduð eru úr fjölómettuð-
um fitusýrum og gefa ferska fiski-
lykt frá beitu. Jafnframt var skoð-
uð almenn proteasavirkni í beitu-
hráefninu. Eins og búast mátti
við var mikil virkni í innyflum
vegna meltingarensíma, en lítil í
virkni í vöðva.
Ætlunin er að nota niðurstöður
efnagreininga frá hefðbundinni
beitu sem líkan fyrir samsetningu
á tilbúnu beitunni. Í hefðbund-
inni beitu og mögulegu beituhrá-
efni hefur verið mælt hlutfall
hinna ýmsu næringarefna, svo
sem fitu, próteins, vatns, salts og
ösku. Auk þess hafa verið gerðar
mælingar á fríum amínósýrum,
fitusýrum og greining og mæling
á rokgjörnum niðurbrotsefnum.
Nýju pokabeitunni beitt fyrir tilraunaveiðar.