Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Blaðsíða 47

„STÖKKIÐ MIKLA“ í KÍNA
En það er ckki einungis í sveitunum, sem mikil tíðindi gerast. Stórvirki,
sem borgarbúar hafa framkvæmt, hafa örvað sveitirnar, og svo hefur hin nýja
hreyfing sveitanna orkað á alla Kínverja, að borgirnar hafa reynt að taka sér
kommúnurnar til fyrirmyndar. í nokkrum borgum hafa verið stofnaðar
kommúnur, þar sem reynt hefur verið að hagnýta reynslu sveitanna til þess
að leysa ákveðin vandamál borganna og gernýta vinnuafl þeirra eftir hlið-
stæðum leiðum. Ég fékk tækifæri til þess að kynnast ofurlítið starfsemi einnar
slíkrar kommúnu í Hanká. I henni voru 2828 fjölskyldur, alls yfir 11000
manns, og voru það 95% af öllum íbúum borgarhverfisins. Stofnun hennar var
ákveðin í almennum kosningum. Kommúnan skiptist í smærri hópa og eru
30—50 fjölskyldur í hverjum. Þarna voru reknar 30 litlar verksmiðjur og
verkstæði, og var hér uin margskonar framleiðslu að ræða, m. a. var skóverk-
smiðja og önnur sem framleiddi varahluti í bíla. Ennfremur hafði verið
byggður járnbræðsluofn og annar var í smíðum. Kommúnan hafði 26 barna-
heimili, 11 matstofur eða almenningseldhús, 15 neytendasamvinnufélög og
þar að auki 5 sem eingöngu verzluðu með grænmeti. Ennfremur elliheimili og
alþýðuskóla, sem fólk á öllum aldri getur sótt, fyrir utan ríkisskólakerfið. Þá
höfðu þeir flokksskóla, skóla fyrir ungkommúnista og tækniskóla, sem þeir
reka sjálfir. A dagheimilunum voru 904 börn. Þá voru rekin þarna nægilega
mörg þvottahús og saumastofur til þess að sjá fyrir þörfum heimilanna. Sam-
komuhús höfðu þeir og félagsheimili til sameiginlegra nota, þar sem meðal
annars var séð fyrir bókakosti. Kjörorð kommúnunnar er: Störfum í samein-
ingu, menntum okkur og þroskum í sameiningu, lifum í sameiningu. En fyrir-
komulagið var þó að því leyti frábrugðið því sem tíðkast í sveitakommúnun-
um, að á vinnustöðvum kommúnunnar voru greidd laun, mismunandi eftir
kunnáttu, ekki ólíkt því sem tíðkast í verksmiðjum ríkisins, nema lægstu laun-
in voru mjög lág, en gátu komist upp í 90 júan á mánuði eða meira. Þeir
sögðu að lægstu launin, sem greidd eru fyrst í stað algerum viðvaningum,
einkum húsmæðrum og unglingum, væru þó alltaf viðbót við tekjur fjölskyld-
unnar áður, meðan hvert heimili varð að sjá um sig sjálft.
Allt sem kommúnan hefur gert er af hennar eigin rammleik og hið opinbera
hefur ekki lagt fram neitt fé til fyrirtækjanna.
Þessar kommúnur eru raunar ekki nema eitt skref áfram frá því samvinnu-
fyrirkomulagi, sem tíðkazt hefur um skeið í borgum Kína og er víðast hvar
enn. Við fengum að skoða slíka starfsemi í einu bæjarhverfi í Peking. Þar
voru líka sameiginleg verkstæði, dagheimili o. s. frv. og vinnuafl allra íbúanna
þannig hagnýtt á hinn hagkvæmasta hátt, með þeim tæknikosti, sem Kínverjar
37