Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Blaðsíða 45

„STÖKKIÐ MIKLA“ í KÍNA
alleindregið við að ganga of lagt í „kommúniska“ átt á þessu stigi þróunar-
innar, og bent á, að forsenda konnnúniskra þjóðfélagshátta er gnótt allra lífs-
gæða, framleiðsluhættir, sem enn eiga langt í land í Kína. Ekkert er því fjær
sanni, en að þessi hreyfing sé skipulögð ofanfrá, án þess að bændafjöldinn
eigi þar virkan hlut að. Þetta er fyrst og fremst sjálfkrafa hreyfing, þar sem
kommúnistaflokkurinn er hið leiðbeinandi afl, alda, sem risið hefur miklu
hærra en nokkurn óraði fyrir. Það er ótrúlegt, en samt er það staðreynd, að
kínverskir bændur eru í ríkum mæli að framkvæma kommúniska félagshætti
löngu áður en nokkur skilyrði ættu að vera til þess samkvæmt fræðikenning-
um marxismans. Þetta er ekki kommúnismi allsnægtanna, heldur kommúnismi
fátæks fólks.
Jung Lung-kvei sagði mér að kommúnan, sem ég heimsótti, mundi hafa
gengið lengra i kommúniska átt en flestar kommúnur í Kína. Hann sagði, að
þetta væri að sínum dómi í raun og veru frumstæðara fyrirkomulag en hið
sósíaliska og vildi ekki kalla það kommúnisma. Það er líka vissulega rétt, þetta
er ekki kommúnismi framtíðarinnar í hinum marxiska skilningi. Ég sagði
honum að mér virtist þetta hliðstæða við stríðskommúnismann, og játaði
hann því. Hann sagðist líka geta hugsað sér að kommúniskir samfélagshættir
gætu þróazt beint upp úr þessu fyrirkomulagi þegar stundir liðu fram og fram-
leiðslan ykist. Sá hluti framleiðslunnar, sem úthlutað yrði án greiðslu eða í
mynd samfélagslegrar þjónustu mundi stækka, en það sem greitt væri sem
laun, mundi minnka hlutfallslega. En hann lagði mikla áherzlu á að þetta væri
aðeins tilraun og að það væri of snemmt að draga almennar ályktanir. Sama
sögðu flestir forustumenn í Peking, sem ég átti tal við. Eg minnti á, að í Sovét-
ríkjunum hefðu samyrkjubúin nú fengið framleiðslutækin lil eignar, en í Kína
væri hið gagnstæða að gerast, félagseign tiltölulega fámennra hópa væri að
breytast í alþjóðareign. Ég minnti einnig á hinar misheppnuðu kommúnu-til-
raunir, sem gerðar voru á fyrsta stigi samyrkjunnar í Sovétríkjunum. Þeir
svöruðu því til, að hér væri að gerast alger nýjung í sögu sósíalismans.
Ég held að það sem nú er að gerast í sveitum Kína hefði hvergi getað gerzt
annars staðar á núverandi stigi framleiðsluháttanna. Ástæðan er fyrst og
fremst sú, að þetta er í raun og veru engin nýjung í Kína. Á stórum landshlut-
um, sem kommúnistar réðu, urðu bændurnir að hafa allt sameiginlegt árum
saman á tímum borgarastríðsins. Þetta var kommúnismi neyðarinnar, óhjá-
kvæmilegir samfélagshættir til þess að allir gætu tekið þátt í stríðinu gegn
sameiginlegum óvini og neytt allrar orku sinnar í baráttunni um líf eða dauða,
frelsi eða erlenda ánauð. í þessum héröðum hurfu þessir samfélagshættir ekki
35