Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Blaðsíða 91

LJOÐBOND OG STEMMUR
ar. Svo skyldi maður til samanburðar
láta flækjast á strætum og gatnamót-
um ámóla fáklæddan, kiðfættan,
ístruberandi og ófríðan kryppling og
veita því athygli hvort hann fengi
lengi frið fyrir almenningi og lög-
reglu, en hliðstæður slíkum mismun
er munurinn á rímskorti Eddukvæð-
anna, eðlisfagurra ljóða og mikils-
háttar og á sömu vöntun í framleiðslu
hinna lakari ókvæðaskálda, svo notuð
sé nafngift Egils Jónassonar frá
Hraunkoti, en hún er að ýmsra dómi
réttlátlega afhent að minnsta kosti
hluta þeirra rithöfunda, sem aðrir
nefna atómskáld.
Hér að framan hefur verið drepið
á líkindi fyrir háum aldri stemmna
okkar og árafjöldi sá dreginn fram
til virðingarauka. Mætti það endast,
ef rétt þætti vera, til að skapa þeim
viðurkenningu sem safngripum, en
þær og tilsvarandi hættir hafa og ann-
að verðmæti miklu lífrænna. Dýrir
bragir hafa löngum neytt íslendinga
til meiri orðaumhyggju en algeng
mun vera annars staðar. Þeir hafa að
vísu margri málleysu valdið, en hitt
er þó langt um meira, sem þeir hafa
kennt mönnum og bjargað fyrir þá.
Þegar grannþjóðirminnkuðu skáld-
skap sinn sóttum við íslendingar í
okkur veðrið og fluttum út ljóðmæli
fyrir haffær skip hlaðin varningi.
Þegar grannþjóðir týndu tungum
sinum og tóku upp hrognamál í stað-
inn, þá stóðum við á verði um mál
okkar og héldum orðmyndum þess
björtum og skínandi, þótt enn betur
skyldi verið hafa.
Hafi enginn sagt það áður skal þess
nú getið til, að rótgróin söngtegund
kunn og tungutöm hafi getað valdið
einhverju um hversu mikið var feng-
izt við sönghæft mál. Hafi svo verið,
sem ekki er ólíklegt, hefur hvað stutt
annað, en svo verður traustlegast
staðið, eða hvar hefur þjóðin fremur
lært að skilja mál sitt en í erfiðum
dróttkvæðum og flóknum kenninga-
vef rímna og rekinna kvæða eða
vísna?
Langsóttar kenningar sem skýrð-
ar voru fyrir spurulum börnum urðu,
enda hlutu að verða, lykill að öðru
meira: sundurgreiningu og samsetn-
ingu annárra skáldmynda, sem
breiddu ævintýrablæ yfir fátæklegt
umhverfi og gáfu jafnvel kirtlaveik-
um, köldum og svöngum niðursetn-
ingi reynslu fyrir þvi, að orð og hugs-
un gátu að nokkru komið í stað
heilsu, hlýju og kviðfylli.
Þarflaust mun vera að geta þess
fremur en bygging og frágangur rit-
smíðar þessarar sýna, að höfundur
hennar er ólærður í þessum fræðum
og hefur sér það eitt til réttlætingar
þar sem hann þó hóar í lætin um
stemmur, Ijóðform og nafngift skáld-
skapartegunda, að hann á rímnalög-
um mikið að þakka af litlu yndi gleði-
snauðrar æsku, að hann á hagmælsku
annarra hvað mest að þakka þann
81
6