Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Blaðsíða 59

ÞÆTTIR UM MANNANOFN OG NAFNGIFTIR
slæð'zt hingað með enskum klerkum
og biskupum á fyrstu öld íslenzkrar
kristni. Nægir í þessu sambandi að
minna á nöfnin Guðini, sem síðar
varð Guðni, Játgeir, Játvarður og
Vilhjálmur. Þessi tökunöfn eru að
því leyti merkileg, að sum þeirra voru
tvímyndir norrænna nafna. Svo er til
að mynda um nafnið Játgeir, sem var
upphaflega hið sama og Auðgeir, og
Játvarður var sama nafnið og Auð-
varður. Vafasamt er, að íslendingar
hafi gert sér grein fyrir merkingu
fyrri hluta þessara nafna, þótt síðari
hlutinn væri auðskilinn.
A 11. öld berst hingað það nafn,
sem lengi hefur verið einna almenn-
ast allra nafna á Islandi: Jón. Ein-
hver fyrsti íslendingurinn, sem bar
þetta nafn, var Jón biskup Ogmund-
arson hinn helgi. Nafnið Jón er í
rauninni stytting á gríska nafninu
Jóhannes, sem upphaflega var komið
úr hebresku. Af Jóhannesar nafni
hafa nokkur önnur nöfn verið mynd-
uð, svo sem Jóhann, Hannes og Hans.
En hins vegar má skjóta því að hér,
að nafnið Jónas, sem löngu síðar
komst hér í tízku, er af öðrum stofni
og hebreskt að uppruna. Ein ástæðan
til vinsælda Jóns-nafnsins er eflaust
sú, að svo hét mikilhæfur og heilagur
biskup. Og hitt hefur ekki spillt fyrir
vinsældum þess, að Oddaverjar tóku
nafnið snemma upp. Fyrsti Odda-
verjinn, sem var skírður því, var Jón
Loftsson, fóstri Snorra Sturlusonar,
en Snorri lét son sinn heita Jón.
Á 12. öld er farið að skíra börn
nöfnum helgra manna og kvenna. Þá
komust hér í tízku mörg nöfn, sem
hafa verið algeng síðan, svo sem
Andrés, Benedikt, Jóhannes, Jakob,
Klemenz, Kristójer, Lafranz, sem
einnig var notað í latnesku myndinni
Laurentius og nú er Lárus, — Mar-
teinn, Mattliías, Nikolás, Páll, Pétur,
Símon og Steján. Og svipuðu máli
gegnir um kvenmannsnöfnin Agatha,
Anna, Barbara, Elísabet, EAín,
Katrín, Margrét, María og Sesselja.
Auk nýju nafnanna sjálfra urðu
aðrar breylingar á nafngiftum. Nafn
Krists var snennna notað að forlið í
samsettum nöfnum á sama hátt og
tíðkast um nafn Þórs. Þannig koma
fyrir á 12. öld nöfnin Krislrún og
Kriströður. Elztu blendingsnöfnin af
þessari gerð voru mynduð í samræmi
við forna nafngiftasiði, og mörg
þeirra hafa auðskilda merkingu á
sömu lund og Þórs-nöfnin. Þannig
merkir Kriströður þann, sem ann
Kristi, og er því sambærilegt við heit-
ið Þórður, sem áður var Þórröður og
merkti þann, sem unni Þór. Síðari
hluti nafnanna virðist vera kominn af
nafnaliðnum -jreður, sbr. Hallfreður,
Véfreður, en hann var dreginn af
sögninni að frjá, sem merkti að elska.
Við getum því borið kristnu nöfnin
Kristbergur, Kristbjörn, Kristbrand-
TÍMARIT MÁLS OC MENNINCAR
49
4