Tímarit Máls og menningar - 01.04.1959, Blaðsíða 100

TIMARIT MALS OG MENNINGAR
manns, en liitl virðist ofsagt að „málfar
I’orvarðar I’órarinssonar og Njáluhöfundar
sé sem steypt í sama mót“. Samanburðar-
grundvöllurinn er of lítill ]tar sem bréfs-
kaflarnir eru, og ganga jiarf úr skugga um
hvort ekki eru til fleiri bréf eða skjöl frá
þessum tímum sem sýni álíka mikinn svip
með stíl Njálu. Um ræðustúfana er þess
fyrst að geta að þeir eru verk Þorgils sögu
höfundar sem ntun hafa hlýtt sjálfur á fyrri
ræðuna (ef rétt er til getið um söguhöf-
und), en hefur ekki getað heyrt þá seinni,
-— og Þorgils saga er að Ifkindum samin
mörgum ánint eftir atburðina. I>að má vel
vera rétt að höfundur Þorgils sögu hafi ver-
ið „óvenjulegur snillingur á sviði málfars-
stælinganna", en í raun og vertt sannar hinn
ótvíræði skyldleiki ýmissa málsgreina í
Njálu og í ræðustúfum Þorvarðs í Þorgils
sögtt ekki annað en það að Njáluhöfundur,
— hver sem hann var —, hefur líkt eftir
sjálfri Þorgils sögu jafnframt því sem ltann
notfærði sér efnisatriði í henni.
Meðal hinna sérkennilegtt orðatiltækja
sem B. G. tilfærir er „engi klektunarmaðr"
(Njála), „engi klekkingarmaðr“ (úr seinni
ræðu Þorvarðs í Þorgils s.), og ltann bætir
við að orðið „klektunarmaSr“ muni hvergi
koma fyrir annars staðar en hér og í Eyr-
byggja sögu. Því er undarlegt að hann
skyldi ekki veita athygli að á þessum stað
Eyrbyggjtt ertt fleiri hlutir furSttlíkir Þor-
gils sögtt (og Njáltt). Att er við orð Snorra
goða þegar ltann afræður að fara að Birni
Breiðvíkingakappa: „Hér mtinum vér ríða
af heiðinni ofan at Kambi. Vil ek yðr þat
kunnigt gera, at ek vil hafa tilfarar við
Björn ok taka hann af lífi, ef færi gefr ...
(minnir síðan á aðförina að Gttnnari á
Illíðarenda, er hann var af lífi tekinn, og
heldttr áfram). Nú með því, at Björn sé úti,
sem nú er ván, með því at þerridagr er
góðr, þá ætla ek þér, Már frændi, al sæla
áverkum við Björn, ok sé þú svá fyrir, at
hann er engi klektunarmaðr, ok er því
fangs ván at frekttm úlfi, er ltann er, ef
hann fær eigi þann áverka í fyrstunni, er
honum vinnisk skjótt til bana“ (ÍF IV 132
—133, Vatnshyrnutexti; í Wolfenbuttelbók
eru ttpphafsorð Snorra öðrttvísi og ólíkari.
en að öðru leyti vottar aðeins fyrir líkara
orðalagi: „ef færi gæfi á“ og „Björn er engi
klektunarmaðr", Manuscripta Islandica III,
fol. 16 r).
Ég vil ekki lengja þetta mál með því að
taka upp seinni ræSu Þorvarðs, en þeir sem
ttnt ltirða, geta flett henni upp á 295.—296.
bls. í bók Barða eða þá í Sturlungu sjálfri,
en flestum mun auðsætt að svipttrinn með
orSum Snorra getur ekki verið tilviljun,
attk þeirra hluta sem ertt skyldir, þótt orða-
lag sé annað, svo sem það að báðir leggja
áherzlu á að manninn verði að drepa fljótt
og vandlega.
Þótt mikill ágreiningttr sé ttm aldur Eyr-
byggju, mun enginn efa að hún sé eldri en
Þorgils saga skarða og berast hér því btind-
in að höfundi Þorgils sögti, — að hann ltafi
sótt í Eyrbyggju fyrirmynd seinni ræðttnn-
ar sem hann leggur í mttnn Þorvarði Þór-
arinssyni og er þá auðséð livað á henni er
að græða um raunverulegt orðfæri þess
manns.
Þrátt fyrir það sem hér hefur verið sett
út á röksemdafærsltt höfundar, eru heildar-
áhrifin að loknum lestri þau að líkurnar
fyrir því að Barði heitinn hafi haft rétt fyrir
sér séu ekki aðeins mikltt fleiri, heldtir og
yfirleitt þungvægari en þær mútbárur sem
hreyft hefur verið opinberlega fram að
þessu, — enda hafa þær verið mótaðar af
sagnfræðilegu sjónarmiði og skilnings-
skorti á tilgangi og vinntibrögðum lista-
mannsins, höfundar Njálu.
Bjarni Einarsson,
90