Tímarit Máls og menningar - 01.12.1959, Side 83

LORCA, SKÁLDIÐ OG ÞJÓÐ HANS
I hópi byltingarsinna hlaut harm-
leikur Lopes de Vega, Fuenteovejuna,
mestar vinsældir af öllum þeim fjölda
leikrita, sem La Barraca hafði á leik-
skrá sinni. Hann var saminn 1619 og
segir frá atburði sem gerðist 1476, á
glæsilegasta valdaskeiði „kaþólsku
einvaldanna". Efni leiksins er einfalt:
Fernán Gornez de Guzmán, sveitar-
höfðingi Fuenteovejuna og riddari
Calatravareglunnar, myrðir og rænir
íhúa staðarins (sem enn er til), þar til
fólkið rís upp gegn honum og drepur
hann. Kóngurinn og drottningin, sem
þekkja hann að ribbaldaskap, senda
dómara til þorpsins. Hann lætur fang-
elsa og pynda alla íbúa þess, jafnvel
börnin. En svarið við spurningu
hans: „Hver drap hann?“ er ævin-
lega hið sama:
Fuenteovejuna,
Todos a una.
Fuenteovejuna — allir sem einn.
Dómarinn vísar málinu til kon-
ungshjónanna í vandræðum sínum.
Lorpsbúar elta hann til hirðarinnar
til að flytja mál sitt, biðja sér vægðar
og sverja konungshjónunum nýjan
hollustueið. Þeim er tekið sem þegn-
um konungsins og hljóta réttláta
lausn sinna mála.
Þannig er leikritið upprunalega
prýðilegur áróður fyrir konungs-
sinna. Það er lofsöngur um konungs-
valdið, sem verndar alþýðuna fyrir
ofríki lénsherrans. Það er athyglis-
verð svipmynd af spænskri stéttabar-
áttu á morgni nýrrar aldar. Þegar La
Barraca sýndi leikritið undir stjórn
Lorca hefði það auðveldlega getað
orðið konungssinnum til framdrátt-
ar. En spænska konungsveldið hafði
liðið undir lok 1931, einmitt vegna
þess að það hafði ekki bohnagn til að
rétta hlut Fuenteovej una, alþýðu
Spánar. Landbúnaðarverkamennirnir
þekktu sjálfa sig í gerfi Fuenteo-
vejuna-búa, en þeir könnuðust ekki
við sinn nýfallna konung í veru
hinna vísu konungshjóna. Af leikrit-
inu drógu þeir þá lærdóma, að alþýð-
an sé ósigrandi, ef hún er samhent og
samtaka, „todos a una“.
Ég minnist þess, að ég sá eitt sinn
sýningu á „kufl- og korðaharmleik“,
sem La Barraca gekkst fyrir á einu
af elztu torgum Madridborgar, þar
sem nærliggjandi götur eru þröngar
og hlykkjóttar. Kyndlar og gítarar,
veggsvalir, kuflklæddir herramenn og
slóttugir þjónar, strangar siðareglur
og margslungin launráð, snöggvaktar
ástríður og tilfinningaofsi, — allt
stuðlaði að því að gera þessa sýningu
lifandi. Hún var í senn aðlaðandi og
fráhrindandi og minnti á andasærmg-
ar. Hér í þessum þröngu götum skynj-
aði fólkið betur en það hefði gert í
nýtízkulegu leikhúsi að sú veröld,
sem leikritið særði fram, var ekki
framar til og ætti aldrei að rísa af
rústum að nýju.
Þannig varð Lorca sem leikstjóri,
tímarit máls oc menningar
273
18