Tímarit Máls og menningar - 01.12.1959, Blaðsíða 85

LORCA, SKALDIÐ OG ÞJOÐ HANS
Efni leiksins, um blóðhefndina og
hinn „eilífa þríhyrning“, er gamal-
kunnugt. En Lorca hefur gætt það
einkennum harmleiks, sem er al-
spænskur í eðli sínu.
Móðirin er þungamiðja þessa
harmleiks. Hún er viljasterk kona,
sem hefur notið samlífsins við eigin-
manninn og er gripin ótta um að
blóði hennar verði úthellt, — hún
óttast ekki eigin dauða, heldur að ætt
hennar tortímist — og hún bíður þess
í ofvæni að sjá ættarmeiðinn bera
nýjan ávöxt. Þessi stöðugi ótti vekur
hjá henni þá tilfinningu, að yfir henni
vofi grimmur örlagadómur. Feigðar-
mörkuð ást hennar á öllu því sem
henni tilheyrir krefst blóðhefndar.
Ef sæði fjandmannanna fengi að lifa
ætt hennar, jafngilti það algerri út-
þurrkun.
Langar aldir márísks og miðalda-
kristins uppeldis, langar aldir í deiglu
þjóðfélags, sem mat konuna einungis
eftir sonaláni hennar, skapaði þetta
viðhorf, og þau siðalögmál, sem af
því leiddi, eru enn við lýði á Spáni.
Móðirin í leikriti Lorca, sem vill að
karlmennimir séu ofsafengnir og
ástríðufullir, af því það táknar fleiri
börn, fleiri syni, — hún er sannfærð
um að getnaður og frjósemi séu til-
gangur en ekki afleiðing holdlegrar
ástar í hjónabandinu. Sonur hennar
verður að gefa henni, móðurinni,
barnabörn:
„. . . reyndu að gleðja mig með sex
barnabörnum, eða eins mörgum og
þig lystir, úr því að föður þínum gafst
ekki tími til að geta þau með mér.“
Hún gleðst yfir frjósemi karl-
mannsins: „Föðurafi þinn lét eftir sig
syni á hverju heimili í þorpinu,“ seg-
ir hún stolt við son sinn. En hún álít-
ur að maðurinn eigi ekki einungis að
geta börn, heldur einnig að skapa líf
í návist sinni, vera frjósamur í víð-
tækum skilningi.
Móðir og sonur hafa gengið um
landareign tengdaföðurins tilvonandi
og ræðast við:
Sonurinn: „Þetta eru sandauðnir.“
Móðirin: „Faðir þinn hefði klætt
þær skógi.“
Sonurinn: „Án vatns?“
Móðirin: „Hann hefði leitað þar til
hann hefði fundið það. Þessi þrjú ár,
sem við vorum gift, gróðursetti hann
tiu kirsiberjatré. (íhugar) Og hnetu-
trén þrjú við mylluna, heila vínekru,
og plöntu sem heitir júpíter, hún ber
rauð blóm, en hún visnaði af þurrki.“
Þessi rótgróna sannfæring, um að
menn og konur verði að vera frjó-
söm, og að eiginmaðurinn sé herra
konunar af því hann er sáðmaður
lífsins, á sér mjög djúpar rætur. Auð-
skildar ástæður halda lífi í þessari trú
í sveitunum. Sona er þörf til að rækta
jörðina og verja eignirnar. Á Spáni
styrkist þetta lögmál af erfðum siða-
reglum frá kvennabúrum Máranna.
sem höfðu veruleg áhrif á hina evr-
ópsku íbúa og héldu velli þó að Már-
275