Tímarit Máls og menningar - 01.08.1961, Síða 7

SAGA VESTRÆNNAR ÍHLUTUNAR f KÍNA
Kanton beittu franskir og brezkir her-
menn vélbyssum gegn friðsömum
borgurum á mótmælagöngu og strá-
felldu þá. Nýtt og voldugt allsherjar-
verkfall lamaði gjörsamlega allt at-
vinnulíf í 16 mánuði í brezku nýlend-
unni Hongkong. Þá var erlent herlið
sent til Kína. Sjálfboðaliðasveitir
voru sendar þangað af ýmsum lönd-
um, eins og á dögum Tæping-bylting-
arinnar. (Það gefur vísbendingu um
eðli þeirra að þær tóku sér nafnið
„Sjanghæ fasistar“.) Brezk herskip
skutu á óvopnaða borgara í Wan-
hsien 5. september 1926, og brezkir
hermenn skutu á fjöldagöngu verk-
fallsmanna í Hanká.
En ofbeldisverkin urðu einungis til
að efla þjóðfrelsishreyfinguna.
Astandið var orðið svipað og á síð-
ustu dögum keisaraveldisins 1911, og
Vesturveldunum var ljóst að þau áttu
aðeins um tvo kosti að velja til að
bjarga sérréttindaaðstöðu sinni: að
beita öllum herstyrk sínum og heyja
skefjalausa gjöreyðingarstyrjöld, ell-
egar beita fyrir sig nýjum leppi af
sama sauðahúsi og Juan Shi-kæ (arf-
taki keisarastjórnarinnar) til að
tvístra byltingaröflunum. Bein hern-
aðarárás var áhættusöm. Enginn gat
vitað fyrirfram hver kostnaðurinn
yrði eða hvaða árangur næðist. Vest-
urveldin óttuðust að hún myndi ekki
einungis leiða til allsherjar styrjaldar
í Kína, heldur einnig byltingartil-
rauna í öðrum nýlendum þeirra. Auk
þess mátti búast við erfiðleikum
heimafyrir vegna andstöðu verkalýðs
og frjálslyndra afla (brezka stjórnin
hafði nýlega orðið að kljást við alls-
herjarverkfall, og hreyfingunni „Eng-
in afskipti af Kína“ óx ásmegin í
mörgum auðvaldsríkjum). Þessvegna
völdu þau þann kostinn, sem áður
hafði gefizt þeim svo vel: að beita
slægð og nota herstyrkinn aðallega
sem ógnun og hlífiskjöld þeirrar and-
byltingarsinnuðu leppstjórnar er tak-
ast mætti að koma á laggirnar.
Athygli þeirra beindist fyrst og
fremst að hægra armi Kuomintang-
flokksins, og einkum að einum
manni: Sjang Kæ-sjek. Við fall keis-
arastjórnarinnar 1911 hafði þeim
tekizt að kljúfa byltingaröflin með
tilstyrk hægrisinna í forystu þessa
sama flokks — borgara, sem óttuðust
róttæka þróun byltingarinnar og
vildu óðfúsir „semja“ til að bjarga
sérhagsmunum sínum meðan tími
vannst til. Nú reyndu þau þetta sama
herbragð — og enn einu sinni gafst
það vel: sagan endurtók sig.
Fyrsta skrefið var að laða til sín
svikarana. Valdbeitingunni var hætt í
bili og látið í veðri vaka að „mála-
miðlun“ kæmi til greina. Hið hálf-
opinbera málgagn stjórnarvaldanna,
Norður-Kína fréttablaðið, hætti t. d.
snögglega að svívirða Sjang Kæ-sjek
sem „rauðan glæpamann“ og hóf í
þess stað að birta yfirlýsingar í þá átt,
að „nýja ríkisstjórnin myndi eignast
165