Tímarit Máls og menningar - 01.02.1962, Side 97

UMSAGNIR UM BÆKUR
Það sýnist raunalegt að láta óspillta, ein-
angraða og varnarlausa þjóð bera hluta af
byrði okkar eigin órólega anda. Fyrir trú-
boðið er að sönnu engin önnur stefna mögu-
leg: Fylgjendur þess bera með sér köllun,
sem þeir telja öllu æðri, og gildi þeirrar
köllunar taka þeir utan við svið venjulegr-
ar reynslu. Þeir trúa því, að þegar til lengd-
ar lætur séu þjóðfélög eins og Tikopia bet-
ur sett með því að taka upp trúarform, sið-
gæði og lifnaðarháttu, sem öllu séu æðri og
allar fómir verðskuldi — hverjir svo sem
byrjunarörðugleikar kunni að vera. En sé
þessi fasti púnktur í mælikvarða mannlegra
gilda ekki viðurkenndur, hvaða réttlæting
finnst þá fyrir þessari stöðugu ásókn til að
brjóta niður siði þjóðar, sem það eitt hefur
til saka unnið, að guðir hennar eru aðrir en
okkar?“ (We, The Tikopia, London 1954,
Bls. 49—50).
Þó hér hafi verið farið með friðsemd, er
þó hitt öllu algengara. Ótaldar eru þær
þjóðir, sem hvítir menn hafa gereytt. Kom
fyrir lítið þó innfæddir snérust til varnar,
þegar móti voru byssur og sverð. Eitt rauna-
legasta dæmið um morðæði hvíta kynstofns-
ins eru örlög Tasmaníubúa. Ólafur segir
réttilega, að þeim hafi verið algjörlega út-
rýmt á 19. öld. Með því að slíkur fróðleik-
ur snertir lítt almenna lesendur skal hér til-
fært lítið dæmi þess, hvemig farið var að:
Hópur innfæddra sat í friði og ró kringum
bálið, þegar sveit hvítra manna kom þeim
að óvörum. Einn þeirra lýsir svo viðureign-
inni: „Hinir særðu voru drepnir, börnum
kastað á eldinn, byssustingurinn rekinn
gegnum skjálfandi holdið. Áður en morg-
unn rann var eldstæðið, sem þeir höfðu
safnazt um, orðið grafreitur þeirra." (Mur-
dock: Out Primitive Contemporaries, N. Y.
1949).
Þannig lýsir þessi fulltrúi kristinnar,
evrópskrar þjóðar viðskiptunum við þjóð,
sem stóð á svo lágu stigi hvað tækni snerti,
að útrýming hennar jafngildir því að
myrða böm. Þegar við lesum svo í framhjá-
hlaupi um hvíta menn, sem skutu niður
vanfærar konur og ólu hunda sína á holdi
innfæddra, getur svo farið, að okkur aukist
nokkur skilningur á fyrirbrigðum eins og
Mau Mau í Kenya.
Sem betur fer eru þó bjartari hliðar á
viðskiptum Evrópumanna við frumstæðar
þjóðir og em það einkum vaxandi tækni og
aukin lífsþægindi. Sjálfsvitund þeirra hef-
ur mjög glæðzt á síðustu árum og bók Ól-
afs endar á þessum orðum: „Að minnsta
kosti er sá tími áreiðanlega liðinn, að hvít-
ir menn geti farið með hinar lituðu þjóðir
að vild sinni.“ Munu flestir sammála því,
að það sé vel farið.
Ýmislegt fleira væri gaman að ræða nán-
ar í sambandi við þetta rit, en hér skal lát-
ið staðar numið.
Ólafur hefur sem fyrr segir unnið hér
mikið þarfaverk, og verður framhaldsins
vonandi ekki langt að bíða.
Jón Thór Haráldsson.
Thor Vilhfálmsson:
Svipir dagsins, og nótt
Helgafell.
Reykjavík 1961.
c minnist þess ekki að þessarar bókar
hafi verið að neinu getið í þeim fagur-
fræðilegu leiðarvísum, sem blöðin birta í
jólaönnunum, og er þetta þó jólabók, svo
sem allar aðrar bækur, sem nú eru prentað-
ar á íslandi. Kannski stafar þetta af
gleymsku, kannski af öðrum og duldari á-
stæðum, en leitt er, þegar góð bók hverfur
í hávaða og rykmekki verzlunarmannahá-
tíðarinnar í sama mund og hisminu er
hampað og prangað út á meðal þjóðar, sem
að vísu er talin bókelsk, en er ekki að sama
87