Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 85

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Side 85
UMSAGNIR UM BÆKUR gemlingshræi. Hvílíkt bölvað uppátæki í skáldinu! Og einn af ágætum bókmennta- mönnum okkar bregzt líka reiður við og hellir úr skálum reiði sinnar yfir þessa sögu og höfundinn og tekur svo sterkt til orða að segja að hún sé vitleysa og mann reki í „rogastanz að sjá slík endemi sem slíka sögu“. Nú hef ég reyndar enga löngun til að fara að bera hönd fyrir höfuð skáldsins né svara ritdómi Ólafs Jónssonar (Tímanum 23. des. sl.) sem mér virðist leggja sig flestum ungum mönnum betur fram til að meta skáldskap og vera sanngjarn í dóm- um. En ritdómur Ólafs varð þó til þess að ég fór að íhuga þessa sögu betur og geri hana hér að umtalsefni. Gat það verið að þessi saga sem mér hafði einmitt fundizt mest í lagt í bók Halldórs væri svona for- kastanleg? Ekki skal ég þó draga dul á að sagan hefur eins og áður er tekið fram margt á móti sér. Hún hefst í þessum gam- alkunna stfl á þorpslýsingu, gerist í út- kjálka sfldarplássi, segir af kaupmanns- hjónum og kaupmannsdóttur. Hann er valdsmaðurinn í plássinu, kaupmannsfrúin gömul vinnukona sem hefur unnið sig upp í þessa virðingarstöðu og vakir yfir henni og siðströngu uppeldi dóttur sinnar Jósa- betar, vill gera hana að fyrirmynd og hefja hana til virðingar, svo sem ekki er nýtt í skáldskap né veruleika. Og það kemur hinn frægi sumargestur í plássið, í augum allra listamaður og heillar frúna og dótturina, og það hendir hið gamalkunna slys að Jósa- bet verður ófrísk eftir hann, og kemst upp að þetta er alger ómerkingur, enginn lista- maður, og úrræðið er hin venjulega Hafn- arsigling til að forða kaupmannsheimilinu við hneyksli. Er það furða þó að Ólafur sé orðinn bæði hryggur og reiður yfir að Hall- dór skuli ekki geta reynt að vera neitt frum- legri? Og þar á ofan bætist svo þessi bræðraþáttur í sögunni og hryllingurinn með gemlinginn og dauðaslysið. Þvflík saga! En hyggjum þó betur að og látum þetta ekki fæla okkur strax frá henni. Það var svo sem ekki heldur neinn unaður að lesa um karlinn í Hernaðarsögu blinda manns- ins, sem var farinn að éta af sér lýsnar til að storka tengdadóttur sinni. En þó hefur sú saga hrósað sigri yfir tepruskapnum og orðið frægust af sögum Halldórs og víðkunn. Og Þáttur af Neshólabræðrum eftir Hagalín hlær ekki við neinum, en hvaða saga greypist fastar í minni? Ekki stundaði Grettir beinlínis þokkalegt athæfi framan af er hann m. a. risti hrygglengjuna af Kengálu, en hver gengur af hólmi í sögulok studdur dýpri samúð. Það skiptir sem sagt ekki öllu máli þó að komi fyrir ljót atvik í sögu og þarf ekki að vera neinn áfellisdómur, jafnvel síður en svo. Þessi sterku atvik sem menn hrökkva upp við geta einmitt orðið til að gera sögu því eft- irminnilegri eða koma ef til vill atburðum á þá hræringu sem gerir hana verulega sögulega. Auðvitað hefði Halldór Stefáns- son getað fundið smekklegri aðferð til að láta Isleif verða bróður sínum að bana, þó að höfundi fyndist ekki verða undan þeim örlögum flúið. Mig langar síður en svo að vera að taka svari þessa rotna gemlings eða hrollvekjandi óhappaverks. En lítum samt á hvað gerist í sögunni einmitt við þetta óhugnanlega atvik. Það hafði vissulega sín áhrif áður en kemur að lestri sögunnar. Það beinlínis umhverfði þorpinu gagnvart hinum ólánsama einstaklingi. Sagan sem fram undir þetta var hversdagsleg, venju- legur gangur í venjulegu þorpi, breyttist í harðþætta öriagasögu, ekki ísleifs eins, og banaslys Jóns verður til að spegla þorpið í nýju Ijósi og gegnlýsa þar hvem þann sem kemur við sögu. Og nú fer sagan verulega að grípa mann, og ísleifur, hin veiklynda hlédræga persóna, sem lesandinn hefur haft 75
Side 1
Side 2
Side 3
Side 4
Side 5
Side 6
Side 7
Side 8
Side 9
Side 10
Side 11
Side 12
Side 13
Side 14
Side 15
Side 16
Side 17
Side 18
Side 19
Side 20
Side 21
Side 22
Side 23
Side 24
Side 25
Side 26
Side 27
Side 28
Side 29
Side 30
Side 31
Side 32
Side 33
Side 34
Side 35
Side 36
Side 37
Side 38
Side 39
Side 40
Side 41
Side 42
Side 43
Side 44
Side 45
Side 46
Side 47
Side 48
Side 49
Side 50
Side 51
Side 52
Side 53
Side 54
Side 55
Side 56
Side 57
Side 58
Side 59
Side 60
Side 61
Side 62
Side 63
Side 64
Side 65
Side 66
Side 67
Side 68
Side 69
Side 70
Side 71
Side 72
Side 73
Side 74
Side 75
Side 76
Side 77
Side 78
Side 79
Side 80
Side 81
Side 82
Side 83
Side 84
Side 85
Side 86
Side 87
Side 88
Side 89
Side 90
Side 91
Side 92
Side 93
Side 94
Side 95
Side 96
Side 97
Side 98
Side 99
Side 100
Side 101
Side 102
Side 103
Side 104
Side 105
Side 106
Side 107
Side 108
Side 109
Side 110
Side 111
Side 112
Side 113
Side 114
Side 115
Side 116

x

Tímarit Máls og menningar

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.