Tímarit Máls og menningar


Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 85

Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 85
UMSAGNIR UM BÆKUR gemlingshræi. Hvílíkt bölvað uppátæki í skáldinu! Og einn af ágætum bókmennta- mönnum okkar bregzt líka reiður við og hellir úr skálum reiði sinnar yfir þessa sögu og höfundinn og tekur svo sterkt til orða að segja að hún sé vitleysa og mann reki í „rogastanz að sjá slík endemi sem slíka sögu“. Nú hef ég reyndar enga löngun til að fara að bera hönd fyrir höfuð skáldsins né svara ritdómi Ólafs Jónssonar (Tímanum 23. des. sl.) sem mér virðist leggja sig flestum ungum mönnum betur fram til að meta skáldskap og vera sanngjarn í dóm- um. En ritdómur Ólafs varð þó til þess að ég fór að íhuga þessa sögu betur og geri hana hér að umtalsefni. Gat það verið að þessi saga sem mér hafði einmitt fundizt mest í lagt í bók Halldórs væri svona for- kastanleg? Ekki skal ég þó draga dul á að sagan hefur eins og áður er tekið fram margt á móti sér. Hún hefst í þessum gam- alkunna stfl á þorpslýsingu, gerist í út- kjálka sfldarplássi, segir af kaupmanns- hjónum og kaupmannsdóttur. Hann er valdsmaðurinn í plássinu, kaupmannsfrúin gömul vinnukona sem hefur unnið sig upp í þessa virðingarstöðu og vakir yfir henni og siðströngu uppeldi dóttur sinnar Jósa- betar, vill gera hana að fyrirmynd og hefja hana til virðingar, svo sem ekki er nýtt í skáldskap né veruleika. Og það kemur hinn frægi sumargestur í plássið, í augum allra listamaður og heillar frúna og dótturina, og það hendir hið gamalkunna slys að Jósa- bet verður ófrísk eftir hann, og kemst upp að þetta er alger ómerkingur, enginn lista- maður, og úrræðið er hin venjulega Hafn- arsigling til að forða kaupmannsheimilinu við hneyksli. Er það furða þó að Ólafur sé orðinn bæði hryggur og reiður yfir að Hall- dór skuli ekki geta reynt að vera neitt frum- legri? Og þar á ofan bætist svo þessi bræðraþáttur í sögunni og hryllingurinn með gemlinginn og dauðaslysið. Þvflík saga! En hyggjum þó betur að og látum þetta ekki fæla okkur strax frá henni. Það var svo sem ekki heldur neinn unaður að lesa um karlinn í Hernaðarsögu blinda manns- ins, sem var farinn að éta af sér lýsnar til að storka tengdadóttur sinni. En þó hefur sú saga hrósað sigri yfir tepruskapnum og orðið frægust af sögum Halldórs og víðkunn. Og Þáttur af Neshólabræðrum eftir Hagalín hlær ekki við neinum, en hvaða saga greypist fastar í minni? Ekki stundaði Grettir beinlínis þokkalegt athæfi framan af er hann m. a. risti hrygglengjuna af Kengálu, en hver gengur af hólmi í sögulok studdur dýpri samúð. Það skiptir sem sagt ekki öllu máli þó að komi fyrir ljót atvik í sögu og þarf ekki að vera neinn áfellisdómur, jafnvel síður en svo. Þessi sterku atvik sem menn hrökkva upp við geta einmitt orðið til að gera sögu því eft- irminnilegri eða koma ef til vill atburðum á þá hræringu sem gerir hana verulega sögulega. Auðvitað hefði Halldór Stefáns- son getað fundið smekklegri aðferð til að láta Isleif verða bróður sínum að bana, þó að höfundi fyndist ekki verða undan þeim örlögum flúið. Mig langar síður en svo að vera að taka svari þessa rotna gemlings eða hrollvekjandi óhappaverks. En lítum samt á hvað gerist í sögunni einmitt við þetta óhugnanlega atvik. Það hafði vissulega sín áhrif áður en kemur að lestri sögunnar. Það beinlínis umhverfði þorpinu gagnvart hinum ólánsama einstaklingi. Sagan sem fram undir þetta var hversdagsleg, venju- legur gangur í venjulegu þorpi, breyttist í harðþætta öriagasögu, ekki ísleifs eins, og banaslys Jóns verður til að spegla þorpið í nýju Ijósi og gegnlýsa þar hvem þann sem kemur við sögu. Og nú fer sagan verulega að grípa mann, og ísleifur, hin veiklynda hlédræga persóna, sem lesandinn hefur haft 75
Síða 1
Síða 2
Síða 3
Síða 4
Síða 5
Síða 6
Síða 7
Síða 8
Síða 9
Síða 10
Síða 11
Síða 12
Síða 13
Síða 14
Síða 15
Síða 16
Síða 17
Síða 18
Síða 19
Síða 20
Síða 21
Síða 22
Síða 23
Síða 24
Síða 25
Síða 26
Síða 27
Síða 28
Síða 29
Síða 30
Síða 31
Síða 32
Síða 33
Síða 34
Síða 35
Síða 36
Síða 37
Síða 38
Síða 39
Síða 40
Síða 41
Síða 42
Síða 43
Síða 44
Síða 45
Síða 46
Síða 47
Síða 48
Síða 49
Síða 50
Síða 51
Síða 52
Síða 53
Síða 54
Síða 55
Síða 56
Síða 57
Síða 58
Síða 59
Síða 60
Síða 61
Síða 62
Síða 63
Síða 64
Síða 65
Síða 66
Síða 67
Síða 68
Síða 69
Síða 70
Síða 71
Síða 72
Síða 73
Síða 74
Síða 75
Síða 76
Síða 77
Síða 78
Síða 79
Síða 80
Síða 81
Síða 82
Síða 83
Síða 84
Síða 85
Síða 86
Síða 87
Síða 88
Síða 89
Síða 90
Síða 91
Síða 92
Síða 93
Síða 94
Síða 95
Síða 96
Síða 97
Síða 98
Síða 99
Síða 100
Síða 101
Síða 102
Síða 103
Síða 104
Síða 105
Síða 106
Síða 107
Síða 108
Síða 109
Síða 110
Síða 111
Síða 112
Síða 113
Síða 114
Síða 115
Síða 116

x

Tímarit Máls og menningar

Beinleiðis leinki

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tímarit Máls og menningar
https://timarit.is/publication/1109

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.