Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Page 92

TÍMARIT MÁLS OG MENNINGAR
um heimi. Sum þessara kvæða (Heiðni og
Skógarmaður t. d.) eru listavel ort og búa
vissulega yfir mikilli fegurð. En fyrsta
kvæði bókarinnar, Tréð, sýnir þegar livern-
ig umliverfið og samtíminn knýja á, og
leið skáldsins liggur til kvæða eins og
Frelsið og guð, Grafarasöngur og Hljóð.
Þessi kvæði eru orðin til í baráttunni við
veruleik nútímans, sprottin af þörfinni til
að breyta heiminum; það eru þessi kvæði
sem með sanni má kalla tannfé handa nýj-
um heimi. Sem sýnishorn tek ég hér fyrsta
og síðasta erindið af Frelsið og guð:
Hve þakklátt brosir við kúgaranum
öreigans auga:
jagurt sýngur svipan og kátt hlœr
byssunnar kúla
það er jrelsið á leiðinni gegnum líkami
milljónanna:
guð hejur svo fyrir mœlt að það skuli taka
timann smn.
Svo mörg eru heilög orð að einginn þolir
jrekari smán veikara vanmœtti svívirðilegri
svik.
Kviksettur rís úr gröf og krossjestur stígur
ofan
og heiftin reisir stiga úr stóryrðum upp til
guðs.
Náttúruskynjun Þorsteins er sérstæð og
sterk og minnir stundum á þau málverk
Kjarvals sem eru í senn náttúrumyndir og
fantasíur (t. d. kvæoið Augu). Kvæðin
Morgunn og Járn, sem eru meðal þeirra
allrabeztu í bókinni, eru nokkurs konar
syntesur: í þeim rennur saman hin ríka
náttúruskynjun skáldsins og vitund hans
um hinn þjóðfélagslega veruleik.
Ymis fleiri kvæði væri ástæða til að
nefna, t. d. Svarta steininn og Ljóð sem
sameina aðdáanlega heita tilfinningu og
stillingu, æðruleysi: ekkert er fjær Þor-
steini en að úthella hjarta sínu; bæði hafa
hinn áleitna lágværa tón sem hljómar í Lij-
andi manna landi. Kvæðið Menning vísar
einnig fram til þeirrar bókar, þótt nteð öðr-
um hætti sé, því að segja má að upphaf
hennar sé „sú óhrekjandi staðreynd að við
erum umkringdir dýjaveitum á alla vegu“.
Tannfé handa nýjum heimi er meira en
athyglisverð bók: hún hefur að mínum
dómi að geyma kvæði sem telja verður með-
al þeirra allrabeztu sem ort hafa verið á ís-
lenzku á síðustu árum. Hún er allmisjöfn,
en við öðru er ekki að búast af jafnungu
skáldi, og tjóir ekki um að sakast. Sem
spegill af þróun skáldsins sýnir hún hvern-
ig alvara hans og ábyrgðartilfinning vísa
honum leiðina til vandamála samtímans.
Kvæðin í Tannjé bera vitni um hina
miklu málþekkingu Þorsteins, en sums
staðar skortir allmjög á listræna beitingu
málsins. Of mikið ber á fomeskju í orða-
vali og líkinga, og sumar tilraunimar til að
endurlífga útdauða málsnotkun (t. d. „leið
erumk fjöll ...“) em að mínum dómi and-
vana fæddar. Svipuðu máli finnst mér
gegna um kvæðin (í 2. hluta bókarinanr)
sem ort eru með hliðsjón af þjóðkvæðastíl:
á öld atómsins og síðkapítalismans eru
þessir þættir hjáróma þótt þeir kunni að
hafa hæft vel álfum.
raddir Jómsvíkínga og ys götunnar
mœtast
segir í hinu stutta kvæði Gestir og í því er
fólginn sigur þessarar bókar. I næstu bók,
sem kemur út tveimur ámm seinna, er stig-
ið skrefi lengra: þar hefur ys götunnar,
rödd samtímans, yfirgnæft rödd fortíðar-
innar, þótt hún lifi reyndar undir niðri.
Lijandi manna land fjallar um þann
vanda sem því fylgir að vera ungur maður
á Islandi í dag, landi hersetu og „viðreisn-
ar“, þar sem
82