Tímarit Máls og menningar - 01.03.1963, Síða 93

UMSAGNIR UM BÆKUR
Allt
er reiðubúið að draga þig á tálar
hversu hörmulega létu menn ekki
blekkjast á slíkum stundum
þegar œvintýrið virtist opið
gott jrjálst
og umfram allt dagsatt
{1961)
I þessum „göldrótta rökkurblæ" er skáld-
inu ríkast í huga að láta ekki blekkjast.
Bókin er ein heild, bæði að efni og allri
hrynjandi; og það ber að mínu viti að líta
á hana sem samfelldan ljóðaflokk. Hún
skiptist í þrjá hluta sem heita Vegjerð, Að
bíða ejtir fregn og Birta. f fyrsta hlutanum
eru hik og uggur alls ráðandi og nálgast á
stundum örvæntingu:
hugurinn reikar staðlaus
um lífvana gresjur
er mér ofvaxinn þessi hverfuli hugur?
— segir í niðurlagi eins kvæðisins. Gatan,
fyrsta kvæði bókarinnar, lýsir því að „ein-
hver“ er staddur á vegamótum (— „hlið“
með „ryðbrur.num staurum“ og síðan tek-
ur við „gatan ný“ —) og slíkt krefst á-
kvörðunar sem er erfið því að tímarnir eru
viðsjárverðir og framtíðin óviss. En
... óvissan
er betri en œvilaung bið og þorsti —
og þar sem milljónir bifreiða streyma gegn-
um hliðið inn í óvissuna, er freistandi
(enda auðvelt) að verða þeim samferða:
fáein feimin slökk og skref uppí opið sœti
burt — að nema tímann og drekka
jjarskann
Kvæðið er þannig — hafi ég skilið það
réttilega — lýsing á því hvernig einstakl-
ingurinn hrífst með straumnum. í þessum
fyrsta kafla bókarinnar sér Þorsteinn ein-
staklinginn nær eingöngu sem leiksopp og
ekki sem hugsanlegan ákvarðanda í fram-
tíðarþróuninni. Hér er eitthvað sem á vant-
ar; ekki ógrunduð bjartsýni — hún er jafn-
haldlítil og örvænting og Þorsteinn forðast
hana réttilega —; en e. t. v. ofurlítið meiri
baráttumóður, því að ekki er enn allt tap-
að og ekkert vinnst með því einu að hrista
höfuðið. í síðasta kvæði þessa hluta, Leit,
er ákveðnari tónn: Skáldið vill a. m. k. ekki
hætta leit sinni.
í miðhluta bókarinnar er uggurinn enn
Iiinn sami; andrúmsloftið auðkennist af
óvissunni og tilfinningunni um eigið van-
mætti („að bíða eftir fregn og geta ekkert
aðhafzt"); á hinu leitinu er óbugandi
ásetningur skáldsins að verða ekki blekk-
ingunni að bráð (Við eldana). Hér er einn-
ig kvæðið Blóð krefur þig dansari sem ort
er í minningu Patrice Lúmúmba. Það er
ekki heiglum hent að yrkja af slíku tilefni
þannig að úr verði stórbrotinn skáldskap-
ur, og lesenda sem er sama sinnis og höf-
undur hættir stundum til að taka viljann
fyrir verkið. Að mínum dómi hefur Þor-
steini hér tekizt að skapa áhrifamikið kvæði
um hið blóðuga frelsisstríð nýlenduþjóð-
anna sem „krefur okkur um heift“, en jafn-
framt — því þrátt fyrir stundarósigra er
þó lokasigurinn vís — „um fögnuð“.
í lokahlutanum, Birta, er það hóglát sig-
urvissa sem orðin er ákvarðandi:
Mold
Þráttfyrir allt
cr þessi brúna glfúpa dýngja
hús mikilla sanninda
og hver handfylli
dýrmœt lausn
Þráttfyrir allt: bjartsýnin er að vísu afar
varfæmisleg, en þó eindregin. Það er nið-
urstaða bókarinnar.
Er Lifandi manna land betri bók en
83