Tímarit Máls og menningar - 01.06.1978, Blaðsíða 44

Tímarit Máls og menningar
sig eiga rétt á að skipta heiminum á milii sín að eigin geðþótta. Áður er
vikið að því í þessum orðum að Jóhannes álasaði tékkum fyrir aumingja-
skap þegar nasistamir réðust á landið, en nú er aumingjaskapurinn niður-
kominn annars staðar í Evrópu:
Tvö risavaxin finngálkn
kennd við Atlantshaf og Varsjá
skipta okkur smælingjunum á milli sín
eins og auvirðilegu herfangi.
En hversu ég blygðast mín Vaculík:
teinrétmr mætir þú ofbeldinu
meðan ég skríð um sölutorgið
líkastur hræddri auðmjúkri pöddu
og býð þeim Dean Rusk og Pipenelis
að spígspora á aumingjaskap mínum.
Og svo skulum við láta þessi niðurlagsorð ljóðsins Dagmál hljóma sem
hinsm hvatningu Jóhannesar úr Kötlum í svokölluðum öryggismálum ís-
lendinga:
Huskum og sigum
þar til stefnivargurinn er flúinn
og hreint fyrir öllum dyrum.
6
Þess var getið í upphafi erindisins að þegar frá leið hefði Jóhannes úr
Kötlum kennt óþols yfir seinagangi og uppgjöf kynslóðar sinnar. Framan
af voru hin sósíalistísku ljóð hans í rauninni rímaðar hvatningarræður,
lotulöng kvæði og kynngimögnuð, til þess ort að kveikja bál baráttuvilj-
ans í hjarta verkamannsins og rífa hann upp úr fjötrum fjandsamlegs
þjóðfélags. Það er ein af afleiðingum þeirrar miklu formendurnýjunar
sem átti sér stað á sjötta áratugnum að allur kveðskapur Jóhannesar hnit-
miðaðist. Sjálft formviðhorfið kallar á önnur baráttuljóð. Það er meira
um spurningar, efa og sjálfsásökun. Auðvitað er það ekki formið eitt sem
ræður þessu. Jóhannes úr Kötlum mátti hverfa frá borði án þess að sjá
hugsjónir sínar rætast. Og það sem meira var. Hann mátti horfa upp á
kynslóð sína dragnast niður í smáborgaralega velferð, þar sem ásókn í
154